De claim

Op 17 oktober zei Sven Kockelmann in zijn NPO Radio 1-programma ‘Sven op 1’ tijdens een gesprek met Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) dat “als je al het geld en dus de invloed op uitstoot van de rijken zou afpakken, de uitstoot met 28 procent zou dalen.” Hij verwees hierbij naar een artikel van De Correspondent over Amerika. Maar klopt dat cijfer van 28 procent? En waar komt het vandaan?

Herkomst van de claim

Kockelmann verwees naar een publicatie van De Correspondent, maar ondanks herhaald zoeken kon ik het specifieke artikel niet vinden. Ook wacht ik tot op het moment van dit artikel schrijven nog op een reactie van de redactie van Sven op 1.
Wel bestaat er op De Correspondent een artikel getiteld “We kunnen de klimaatcrisis niet stoppen zolang er miljardairs zijn”, waarin verwezen wordt naar onderzoek van Oxfam over de mondiale uitstoot van de rijkste 1%. Daarin wordt gesteld dat de rijkste 1% verantwoordelijk is voor ongeveer 15% van de wereldwijde CO₂-uitstoot. Dat is veel, maar niet hetzelfde als een potentiële reductie van 28%.

Wat zeggen wetenschappelijke bronnen?

Diverse recente onderzoeken hebben de uitstoot van verschillende inkomensgroepen in kaart gebracht.

• Een studie in Sustainability (2024) analyseerde gegevens van 154 landen tussen 1995 en 2023. Daaruit bleek dat de rijkste 10% van de wereldbevolking verantwoordelijk is voor 48% van de CO₂-uitstoot, en de rijkste 1% voor circa 17%. 
• Een analyse in Nature Energy (2020) van de Universiteit van Leeds laat zien dat de uitstoot van de top 10% zo’n 20 keer hoger ligt dan die van de onderste 50%. 
• Een recente Springer-studie (2024) concludeert dat de ecologische voetafdruk van de rijksten nog vaak wordt onderschat, mede doordat investeringen en luxeconsumptie lastig te meten zijn. 
• Volgens het rapport Confronting Carbon Inequality van Oxfam zou het terugbrengen van de uitstoot van de rijkste 10% tot het niveau van de gemiddelde wereldburger ongeveer 30% minder mondiale uitstoot betekenen. 

Die laatstgenoemde 30% lijkt inhoudelijk het dichtst in de buurt te komen van Kockelmans genoemde 28%, maar Oxfam spreekt niet over “het afpakken van geld”. Waar ze het wel over hebben zijn inkomensherverdeling en gedragsverandering, denk hierbij aan minder luxeconsumptie, minder vliegreizen en een kleinere ecologische voetafdruk.

Nederlandse context

Ouwehand noemde in hetzelfde gesprek dat de rijkste 1% ongeveer 30% van het vermogen in Nederland bezit. Volgens de meest recente cijfers van het CBS (2023) bezit de rijkste 1% van de Nederlanders ongeveer 23% van het totale vermogen. Dat betekent echter niet automatisch dat zij ook verantwoordelijk zijn voor de door Kockelmann benoemde 28% van de uitstoot, vermogen en uitstoot correleren echter niet perfect.

Deskundige duiding

Volgens klimaatonderzoeker dr. Heleen de Coninck (TU Eindhoven, klimaatexpert) is het aannemelijk dat de vermindering van uitstoot door herverdeling van inkomen groot kan zijn, “maar 28 procent is geen hard getal dat uit de literatuur komt.”
Ook dr. Lucas Chancel (Paris School of Economics), coauteur van het rapport World Inequality Database on Carbon Emissions, stelt in eerder onderzoek dat “structurele veranderingen in consumptiepatronen van de rijksten cruciaal zijn”, maar dat “het precieze reductiepotentieel afhankelijk is van beleid en gedrag, niet alleen van geld.”

Analyse

Na vergelijking van meerdere bronnen blijkt dat het getal van 28% reductie niet letterlijk terug te vinden is in wetenschappelijke studies. Het lijkt eerder gebaseerd op een verkeerde interpretatie van de Oxfam-rapporten, waarin gesproken wordt over ongeveer 30% vermindering als de rijksten wereldwijd hun uitstootniveau zouden verlagen tot dat van de gemiddelde burger en dus niet over het “afpakken van geld”.

De claim van Kockelmann is dus een versimpeling en overdrijving van de cijfers. De boodschap dat de rijksten een groot aandeel hebben in de uitstoot klopt, maar het specifieke cijfer van 28% is niet terug te vinden.

Conclusie

Oordeel: De claim is grotendeels onjuist.
Er is geen bewijs dat het “afpakken van geld van de rijksten” direct zou leiden tot een daling van 28% van de CO₂-uitstoot. Wel tonen meerdere onderzoeken aan dat de rijkste 1 à 10% van de wereldbevolking verantwoordelijk is voor een onevenredig groot deel van de uitstoot, en dat herverdeling en gedragsverandering aanzienlijke effecten kunnen hebben. Maar de precieze vermindering is niet zo simpel uit te leggen als in de uitspraak wordt gesuggereerd.