De oprichting van de Verenigde Naties na de Tweede Wereldoorlog was bedoeld om ervoor te zorgen dat er nooit meer zo’n grote oorlog zou uitbreken als de tweede wereldoorlog. Toch zijn er vandaag de dag twijfels over de effectiviteit van de VN omdat al meer dan 2,5 jaar een permanent lid, Rusland, een grootschalige oorlog voert tegen buurland Oekraïne. Het lijkt erop dat de VN machteloos is.

De kern van het probleem ligt bij het vetorecht in de VN-Veiligheidsraad. Volgens een analyse van Chatham House heeft de oorlog in Oekraïne laten zien dat er zwaktes zijn van de internationale orde, waarbij het vetorecht van de vijf permanente leden een “groot struikelblok voor de vrede” is. Daarnaast wordt in een academisch artikel van het International Journal of Social Science and Business benadrukt dat de Veiligheidsraad de primaire verantwoordelijkheid heeft voor het handhaven van de vrede, maar dit onmogelijk wordt gemaakt wanneer een permanent lid zelf de agressor is.

Dit dilemma roept de vraag op of de VN het risico loopt een tweede Volkenbond te worden. De Volkenbond was de voorganger van de VN, opgericht na de Eerste Wereldoorlog, maar deze organisatie faalde om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen omdat het geen middel had om agressie van grootmachten te stoppen. In een artikel van de Council on Foreign Relations wordt gesteld dat de architecten van de VN de veiligheidsraad juist bindende macht gaven om het lot van de Volkenbond te vermijden. Toch zorgt het vetorecht ervoor dat deze macht niet kan worden ingezet tegen de belangen van de permanente leden, waaronder Rusland.

Deze structurele zwakte leidt tot discussies over de toekomst van de VN. Volgens een publicatie in Third World Quarterly heeft Ruslands oorlog de crisis van de op de VN-gerichte wereldorde versneld. Een rapport van het Stimson Center toont aan dat VN-hervormingen niet mogelijk zijn zonder het oprichtingsverdrag van de VN aan te passen. Zolang de agressor zelf een veto heeft, blijft de belofte van “nooit meer oorlog” voor landen als Oekraïne een vals.

Bekijk hier de explainer: