Radiozenders hebben allemaal een vaste frequentie waarop ze uitzenden. Denk bijvoorbeeld aan Q-music op 100.4 FM of BNR-nieuwsradio op 91.3 FM. In de jaren ’70 en ’80 waren er echter ook talloze radiostations die uitzonden zonder officiële vergunning, de zogenaamde piratenzenders. Deze zenders gebruikten frequenties in de ether die niet door de overheid aan hen waren toegewezen. Technisch gezien draaiden ze vaak op kleine tot middelgrote frequenties, omdat dit makkelijker te realiseren was met hun apparatuur. Zo konden ze vanuit zolders, schuren of leegstaande panden muziek uitzenden zonder toestemming van Hilversum.

Maar wat draaiden deze zenders eigenlijk? Anders dan de grote, officiële zenders, die hits van artiesten zoals Madonna of Queen draaiden, richtten piraten zich op alternatieve muziek. Denk aan punk, new wave, dance en hardrock, genres die destijds nauwelijks op de publieke omroep te horen waren. Het was niet alleen muziek wat hen onderscheidde; veel piratenzenders boden ook ruimte voor lokale nieuwsitems, protestberichten en politiek alternatieve geluiden. Een goed voorbeeld is de krakersbeweging in Amsterdam, die regelmatig op Radio Stad Amsterdam aan bod kwam. Zo fungeerden de piratenzenders niet alleen als muziekzender, maar ook als een podium voor culturele en maatschappelijke stromingen die elders weinig aandacht kregen.

Waarom waren piratenzenders problematisch? Tot aan het einde van de jaren ’80 had Hilversum een strikte controle over de ether. De overheid wilde weten wat er werd uitgezonden en zorgdragen voor een ordelijk gebruik van de radiogolven. Volgens de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI): “De ether is van iedereen. Niemand mag zich zomaar een deel daarvan toe-eigenen.”

Piratenzenders werden dus verboden, niet vanwege hun inhoud of politieke geluid, maar omdat ze zonder vergunning uitzonden en het overzicht van de ether verstoorden. Ondanks dat ze illegaal waren, lieten deze zenders een blijvende culturele impact achter: ze brachten nieuwe muziek onder de aandacht, gaven lokale en alternatieve stemmen een podium en legden de basis voor de latere commerciële en regionale radio in Nederland.

Luister hier naar Hans Schiffers die te gast was bij generatie geluid over de jaren 80.