Toen de Amerikaanse regering onder president Donald Trump besloot om de financiering voor internationale familieplanning stop te zetten en de omstreden Global Gag Rule (Mexico City Policy) te herintroduceren, kwamen hulporganisaties wereldwijd in de problemen. Voor landen als Congo, Mali en Ethiopië betekent dit dat miljoenen vrouwen geen of bijna geen toegang meer hebben tot veilige en betrouwbare anticonceptie.
De VS was met 66 miljard USD per jaar ‘s werelds grootste donor op het gebied van internationale hulp en mondiale gezondheid, aldus Soa Aids Nederland. Door financiering te geven of juist in te houden, kan Trump wereldwijd beleid sturen zonder formeel wetten te maken in andere landen. Dit betekent dat beslissingen in Washington directe gevolgen hebben voor miljoenen NGO’s (Niet-Gouvernementele Organisatie) en daarmee ook lage-inkomenslanden die afhankelijk zijn van internationale hulp voor anticonceptie en abortuszorg.
Tijdens Trumps eerste regeerperiode hadden veel landen vier jaar lang geen seksuele voorlichting, geen verstrekking van voorbehoedsmiddelen en geen begeleiding bij veilige abortussen. Dit kwam door de Global Gag Rule, die Trump begin dit jaar opnieuw invoerde. Het beleid verbiedt buitenlandse NGO’s die Amerikaanse hulp ontvangen om abortusdiensten te verlenen of erover te informeren. In de praktijk leidt dit vaak tot het weigeren van anticonceptievoorraden, omdat sommige producten, zoals spiraaltjes en condooms, door de VS als ‘abortusmiddelen’ worden bestempeld.
Recente vernietiging anticonceptie
Een voorbeeld is dat de Amerikaanse regering voor bijna 10 miljoen dollar aan anticonceptiepillen en spiraaltjes van USAID heeft laten vernietigen, die eigenlijk bedoeld waren voor de bevolking van arme landen als Tanzania, Mali en Kenia. Het materiaal was aangekocht voordat Trump begin dit jaar aan zijn tweede termijn begon, nog voordat Trump besloot de ontwikkelingshulporganisatie USAID stop te zetten. Sindsdien was het materiaal opgeslagen in een loods in België. The New York Times meldt dat verschillende hulporganisaties de Amerikaanse regering hadden aangeboden om de anticonceptiemiddelen tegen betaling over te nemen en zelf te verspreiden. Trump heeft alle aanboden afgeslagen. Ook de Belgische regering, het land waar de middelen lagen opgeslagen, heeft nog gepoogd de vernietiging tegen te houden. Zonder succes.
De abrupte ontmanteling van USAID heeft wereldwijd grote gevolgen: steeds meer vrouwen hebben moeite om aan anticonceptie te komen. Uit onderzoek van MSI blijkt dat 9 van de 19 deelnemende landen al kampen met een tekort aan minstens één type voorbehoedsmiddel. In veel klinieken en apotheken raken de schappen leeg, waardoor vrouwen hun zwangerschap niet langer kunnen plannen of voorkomen. Soa Aids Nederland schrijft dat restrictief beleid en het bijna volledige opschorten van financiering hebben ertoe geleid dat sinds Trump zijn aantreden meer dan 25 miljoen vrouwen en meiden toegang tot anticonceptie hebben verloren.
“Ik heb in Soedan gewerkt ten tijde van het bevriezen van USAID. We zagen direct een enorme impact van dat besluit,” vertelt Lianne Stoltenborg van Artsen zonder Grenzen. “Meerdere partners sloten hun klinieken, HIV- en TBC-medicatie kon niet meer worden aangeleverd, en verschillende vrouwenklinieken moesten sluiten. Er heerste enorm veel onzekerheid, want behandelingen konden niet worden doorgezet.”
Het politieke spel in beeld
Gemaakt door Isis van der Meulen
Onveilige toekomst
In 2024 publiceerde het Guttmacher Institute een onderzoek, ontwikkeld met inzichten uit de programma’s van MSI Reproductive Choices, waarin de effecten van de Global Gag Rule tijdens de eerste termijn van president Trump (2017–2021) zijn onderzocht. Uit de studie blijkt dat het beleid cruciale gezondheidsdiensten in onder andere Oeganda en Ethiopië verstoorde, de vooruitgang in reproductieve gezondheidszorg vertraagde en zelfs omkeerde, met langdurige gevolgen voor de vrouwen en meisjes om beslissingen te nemen over hun eigen lichaam en gezondheidszorg.
Volgens concrete cijfers van het Guttmacher Institute maakte het Amerikaanse Congres in 2024 607 miljoen dollar vrij voor familieplanning in 41 ontwikkelingslanden. Daarmee werden 17,1 miljoen ongewenste zwangerschappen voorkomen en de levens van 34 duizend vrouwen gered. Elke tien miljoen dollar minder aan steun zou leiden tot 362 duizend meer ongewenste zwangerschappen en 110 duizend meer onveilige abortussen. Jaarlijks zouden er zelfs 34 duizend zwangerschapsgerelateerde sterfgevallen bijkomen, volgens Soa Aids Nederland.
In onderstaande reportage wordt dieper ingegaan op wat Trumps beleid betekent voor de reproductieve rechten van vrouwen wereldwijd.
