In een opiniestuk in het AD van 2 november 2025 staat dat één op de drie sterfgevallen in Nederland te maken heeft met leefstijlziekten. De auteur verwijst naar Caring Movement, een organisatie die zich inzet voor gezondere voeding en leefstijl. De claim klinkt feitelijk, maar wordt nergens onderbouwd met een bron. Klopt dit cijfer?

De uitspraak is relevant, want leefstijlziekten zoals diabetes, hart- en vaatziekten en longkanker zijn belangrijke thema’s in de zorg en politiek. Ze bepalen voor een groot deel de druk op het zorgstelsel. De kernvraag is wat er precies onder de term ‘leefstijlziekten’ wordt verstaan, en of het cijfer van één op de drie sterfgevallen feitelijk juist is. Caring Movement presenteert zichzelf als een initiatief dat “gezonde voeding de hoofdrol wil geven” in de samenleving. Ze werken samen met zorginstellingen en bedrijven om leefstijlinterventies te promoten. Hun boodschap, dat leefstijl de belangrijkste oorzaak is van ziekte en sterfte, past in hun missie, maar de organisatie heeft ook een commercieel belang: ze bieden zelf programma’s aan voor leefstijlverandering. Daardoor is het belangrijk hun beweringen te controleren aan de hand van onafhankelijke data.

Ik onderzocht de claim via cijfers van het RIVM, CBS en GGD, en sprak huisarts Ronald Wit, die al ruim 35 jaar in de eerstelijnszorg werkt. Volgens het RIVM (Volksgezondheid Toekomst Verkenning, 2023) hangt ongeveer 35 procent van de totale ziektelast in Nederland samen met leefstijl, ongezonde voeding, overgewicht, te weinig beweging en stress. Dit percentage gaat over de algemene ziektelast, dus niet alleen over sterfte. Het CBS geeft in het Doodsoorzakenregister (2024) aan dat ongeveer één op de vier sterfgevallen direct te herleiden is tot leefstijl, bijvoorbeeld longkanker (roken), hart- en vaatziekten (voeding en gewicht) of leverziekten (alcohol). Wanneer indirecte factoren zoals obesitas en stress worden meegerekend, loopt dit aandeel op richting een derde. De claim uit het AD zit dus in de juiste orde van grootte, maar wordt te absoluut gebracht.

Huisarts Ronald Wit bevestigt dat leefstijl een grote rol speelt, maar nuanceert de stelligheid van de uitspraak. “Dat leefstijl bijdraagt aan ziektes is duidelijk, maar om te zeggen dat één op de drie sterfgevallen daardoor komt, is moeilijk vast te stellen. Vaak is het een combinatie van factoren.” Volgens hem blijft overgewicht de grootste risicofactor, maar hij ziet ook nieuwe factoren: “Bewegingsarmoede, stress, vapen en te veel schermtijd komen steeds vaker voor. Tegelijk zie ik patiënten die dankzij leefstijlinterventies zo veel afvallen dat ze hun medicatie kunnen stoppen.” Wit studeerde geneeskunde en volgde daarna de huisartsenopleiding. Hij werkt al 35 jaar als huisarts en staat geregistreerd bij ZorgkaartNederland, waar hij bekendstaat om zijn focus op leefstijl en preventie. Die expertise maakt hem een betrouwbare mondelinge bron: hij spreekt vanuit ervaring, niet vanuit commercieel belang. De andere bronnen zijn onafhankelijk en controleerbaar. Het RIVM en CBS baseren hun data op grootschalig wetenschappelijk onderzoek, uitgevoerd zonder commercieel of politiek belang. De GGD levert aanvullende regionale cijfers en maakt trends inzichtelijk. Samen bieden ze een goed beeld van de relatie tussen leefstijl en sterfte in Nederland.

De claim in het AD-artikel is afkomstig uit een opinie, niet uit een onderzoeksstuk. Caring Movement gebruikt de uitspraak waarschijnlijk om bewustwording te creëren rond leefstijl, maar doet dat zonder bronvermelding of nuance. Daardoor ontstaat het beeld van een hard feit, terwijl de werkelijkheid complexer is.

Conclusie: De uitspraak dat één op de drie sterfgevallen in Nederland gerelateerd is aan leefstijlziekten is gedeeltelijk waar. Cijfers van RIVM en CBS wijzen op een aandeel tussen 25 en 35 procent, afhankelijk van de definitie. De claim past binnen dat bereik, maar mist nuance. Een nauwkeuriger formulering zou zijn: “Ongeveer een kwart tot een derde van de sterfgevallen hangt samen met leefstijl.”

Eindoordeel: Gedeeltelijk waar.

Bronnen: