Op 20 november is het 80 jaar geleden dat de Nuerenberg Processen tegen de belangrijkste Nazi kopstukken begonnen in Duitsland. Dit was de beginstap naar het ontstaan van het Internationaal Strafhof (ICC), want voor het eerst stonden individuen te recht voor oorlogsmisdaden die zij pleegden. Afgelopen februari kondigde Donald Trump sancties aan tegen medewerker van het ICC. Wat maakte de Neurenberger-processen uniek en hoe ontstond het Internationaal Strafhof? En houdt het Internationaal Strafhof het nog 80 jaar vol? 

Heden 

Op dit moment zijn 124 landen lid van het Internationaal Strafhof, maar grote wereldmachten zoals de Verenigde Staten, Rusland en China erkennen de ICC niet. De zorgen rondom de positie van het internationaal Strafhof komt volgens Goran Sluiter, hoogleraar Internationaal Strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam, vooral door de houding van grootmachten als de Verenigde Staten en Rusland tegenover het ICC. Het Internationaal Strafhof is namelijk afhankelijk van de samenwerking tussen lidstaten. De sancties die de Verenigde Staten op het moment tegen een aantal mensen die voor de ICC werken, zoals rechter en aanklagers laten zien dat niet elk land even fan is van het Internationaal Strafhof omdat hij niet achter het arrestatiebevel richting de President van Israel Benjamin Netanyahu  staat. Sluiter legt uit dat achter de schermen landen wel druk uitoefenen op Amerika om niet verdere sancties te nemen richting het Internationaal Strafhof als organisatie zelf. ‘Dat zou echt het functioneren van het Internationaal Strafhof in gevaar brengen’, aldus Sluiter. ‘Er kan een moment zijn dat je besluit echt publiekelijk Trump aan te spreken, maar je moet je ook afvragen of je het dan niet erger maakt.’ Sluiter verteld dat de Verenigde Staten grote invloed heeft op het ICC. ‘Als Trump het Internationaal Strafhof zou willen “vernietigen” dan zou hij dat kunnen.’  

Kritiek 

Het wetenschappelijk tijdschrift Brill publiceerde een artikel uit het International Criminal Law Review waar onderzoek is gedaan doormiddel van diepte-interviews met negen medewerkers van het ICC hoe hun kijk is op het Internationaal Strafhof. Zij geven aan dat het ICC krachtige symbolische functie heeft. Het hof staat voor rechtvaardigheid op internationaal niveau.  

Al langere tijd wordt gespreculeert over de geloofwaardigheid van het werken van het Internationaal Strafhof. De medewerkers geven ook aan dat er wat zwakken punten zijn aan het Internationaal Strafhof, want het ICC is erg afhankelijk van de medewerking van staten. Dit kan ook problematisch zijn als landen niet willen meewerken, bijvoorbeeld bij het niet oppakken van grote leiders zoals nu bij Netanyahu en Vladimir Poetin van Rusland.  

Medewerkers geven ook aan dat mensen die zich moeten verdedigen in de rechtbank in het nadeel zijn. Een kritiek van die vanuit Afrikaanse landen vaak wordt gegeven is dat het Internationaal Strafhof alleen niet-Westerse leiders veroordeeld. Wat zij racistisch vinden. ‘Hierin zie je een verandering de afgelopen jaren. Steeds vaker worden ook naar het handelen van Europese leiders onderzoek gedaan.’, vertelt hoogleraar Internationaal Strafrecht Matthias Goldman aan de EBS Universiteit in Duitsland. 

Ontstaan 

De plaats Neurenberg in Duitsland was ooit een stad waar Nationaalsocialisten bijeenkwamen in grote getalen tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar veranderde in 1945 tot de plaats waar de rechtbank kwam van de geallieerde De Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Daar stonden voor het eerst individuele mensen terecht voor misdaden tegen de vrede, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. 

Voordat het Internationaal Strafhof in 2002 opende werden er door de Verenigde Naties al in verschillende landen tribunalen opgericht die naar voorbeeld van de Neurenberg Processen individuen moesten berechtte, zoals bij het Joegoslavië-tribunaal uit 1993. Zo ontstond het idee van een permanente rechtbank voor heftige internationale misdrijven. Pas na de Koude Oorlog kreeg die idee echt voet bij stuk en werd in 1998 met het Statuut van Rome bepaald hoe het Internationaal Strafhof eruit moest komen te zien. Het ICC, als permanent onafhankelijke instelling, oordeelt of individuen zich schuldig maken aan misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdrijven, genocide en daden van agressie. 

Toekomst 

Behoudt het Internationaal Strafhof haar waarde in de wereld en hoe ziet de toekomst voor het Internationaal Strafhof er eigenlijk uit. De twee experts, Göran Sluiter, hoogleraar Internationaal Recht aan de Universiteit van Amsterdam en de Duitse Matthias Goldman, hoogleraar Internationaal Recht aan de EBS Universiteit, vertellen hoe zei de positie van het Internationaal Strafhof nu en in de toekomst zien. Benieuwd? Beluister hieronder de reportage.