De Week van de Rechtsstaat is begonnen. De rechtsstaat vormt het fundament van onze samenleving, maar ze is kwetsbaarder dan vaak wordt gedacht. Politieke druk, maatschappelijke onvrede en digitale ontwikkelingen kunnen het evenwicht tussen macht en tegenmacht verstoren. Zowel in Nederland als in Europa zijn er zorgen.

Op 6 juni 2025 nam het Europees Netwerk van Raden voor de Rechtspraak (ENCJ) de Verklaring van Riga aan, waarin rechters oproepen tot waakzaamheid en meer uitleg aan burgers over het belang van een onafhankelijke rechtspraak.

Vertrouwen onder druk

Junior-docent staatsrecht aan de Universiteit Utrecht, Giel Heeringa, ziet dat ook in Nederland de rechtsstaat onder druk staat. “Er is niet eens echt een eenduidige definitie van de rechtsstaat, maar duidelijk is wel dat het op dit moment niet zo goed gaat.” Hij wijst op de stikstofcrisis, waarbij de rechter herhaaldelijk oordeelde dat de overheid meer moet doen. “Maar de uitvoering blijft achter. Dat tast het vertrouwen van burgers aan.”

Volgens onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) staan Nederlanders nog altijd stevig achter de democratie. Tegelijkertijd groeit de onvrede over hoe de politiek functioneert. Hierdoor staat een aanzienlijk deel van de bevolking, naar schatting een kwart tot een derde, open voor alternatieve vormen van bestuur, zoals meer autocratische of technocratische oplossingen. Een deel daarvan vindt zelfs dat het parlement of de rechter in sommige gevallen genegeerd zou mogen worden.

De week van de Rechtsstaat

De Week van de Rechtsstaat, die van 9 tot en met 16 september 2025 loopt, moet er onder andere voor zorgen dat bewustzijn wordt vergroot. Met debatten, rondleidingen en proefrechtszaken wordt duidelijk wat de rechtsstaat betekent in het dagelijks leven. “Onderwijs is een sleutel. Als kinderen al vroeg leren hoe de rechtsstaat werkt, begrijpen ze ook waarom die bescherming onmisbaar is”, aldus Heeringa.

Op de dag van de opening van de Week van de Rechtsstaat onderzocht verslaggever Isis van der Meulen hoe burgers de rechtsstaat ervaren, met inzichten van een van de organisatoren en een rechtshulpverlener. Bekijk de reportage hieronder.