Dit artikel is gepubliceerd op 18 september 2025 en de fact check is uitgevoerd met de informatie die toen beschikbaar was

Claim:

“Straffen met een enkelband goedkoper én effectiever dan een gevangenisstraf”

Oordeel:

De claim is juist.

Aanleiding

Op 14 september verscheen er in de Volkskrant een column van Jordi L’Homme. De strafrechtadvocaat deelt in deze column zijn mening over een groot probleem, het cellentekort in Nederlandse gevangenissen. Volgens hem is er een voor de hand liggende oplossing voor de hoge bezettingsgraad van de gevangenissen. Hij vindt dat er te weinig gebruik wordt gemaakt van de enkelband, en dat elektronische detentie moet worden gezien als volwaardige straf.

Over enkelbanden zelf

Elektronisch toezicht werd in 1999 landelijk ingevoerd om gevangeniscapaciteit te verlichten. Toch is er ruim 25 jaar later nog steeds een cellentekort. In de afgelopen tien jaar zijn er maar liefst 26 gevangenissen gesloten met als gevolg dat er zo’n 6.100 cellen verdwenen. Momenteel is er een bezettingsgraad van 99,5% in Nederlandse gevangenissen. (Dit is te lezen in een pdf document van Dienst Justitionele Intrichtingen (DJI) over capaciteit en bezetting januari t/m april 2025). Dat komt door een jarenlang ‘streng’ kabinet dat zwaarder wil straffen. Het ‘slimmer straffen met een enkelband’, zoals Mieke Kort, woordvoerder van Reclassering Nederland het noemt, zou mogelijk een oplossing kunnen zijn maar wordt vooralsnog nog niet erkend als hoofdstraf in het Nederlandse strafrecht. 

Kosten enkelband vs. gevangenisstraf

L’Homme beweert in zijn column dat het straffen met een enkelband goedkoper is dan een gevangenis. Mieke Kort bevestigt zijn uitspraak: “Er zit een groot verschil tussen. De kosten voor een enkelband bestaan uit ict-logistiek maar ook uit menskracht. Wij monitoren of mensen zich aan de regels houden. Maar dat is allemaal nog steeds goedkoper dan een gevangenis met personeel en eten etc.”. 

Er is geen vast bedrag te hangen aan de kosten van een enkelband. Recente cijfers over de kosten van elektronische detentie zijn er niet. Wel zijn er verschillende oudere onderzoeken waaruit blijkt dat elektronische detentie goedkoper is dan een gevangenisstraf. Bronnen zoals deze en deze tonen aan dat de kosten van elektronische detentie tussen de 27€ en 70€ per dag liggen. Over de kosten van een dag in de gevangenis zijn ook verschillende cijfers te vinden. Enkele bronnen beweren dat de kosten oplopen tot wel honderden euro’s. Volgens oud-directeur van Reclassering Nederland, Sjef van Gennip, bedragen de kosten van een dag in de gevangenis 217€. Kortom, in vrijwel alle bronnen blijkt dat een enkelband duidelijk goedkoper is dan iemand opsluiten in een gevangenis. Soms zelfs 3- tot 4-keer goedkoper per dag.

Effectiviteit 

In de claim die L’Homme maakt is in eerste instantie niet duidelijk wat er wordt bedoeld met effectiviteit. Als je verder leest in het kopje wordt al snel duidelijk dat het gaat om terugval in criminaliteit, oftewel recidive. In dit stukje verwijst L’Homme naar een onderzoek van de Universiteit van Maastricht in België. Echter is hier in zijn stuk een kleine fout gemaakt. Hij benoemt dat het een onderzoek in Nederland is geweest, terwijl dit eigenlijk een Nederlands onderzoek in België is. 

Ook naar effectiviteit zijn meerdere onderzoeken gedaan. Uit studies van onder meer de Universiteit Maastricht, het NSCR, Rijksoverheid en de Universiteit Leiden blijkt dat recidive bij elektronische detentie aanzienlijk lager ligt dan bij gevangenen. Zo komt vijf jaar na vrijlating ongeveer 24–34% van de elektronisch gedetineerden opnieuw met justitie in aanraking, tegenover 46–47% van de ex-gedetineerden. Hoewel de exacte cijfers verschillen, tonen alle onderzoeken hetzelfde patroon: elektronisch toezicht verkleint de kans op terugval duidelijk meer dan een gevangenisstraf.

Volgens Mieke Kort is deze uitkomst vrij logisch. “Met een enkelband kun je in ieder geval je werk behouden, waardoor je ook je huur kan blijven betalen. Het is makkelijker om in een relatie te blijven. Dat zijn allemaal voorwaarden die ervoor zorgen dat mensen toch het rechte pad kunnen kiezen, in plaats van als ze dat allemaal verliezen. Is de kans veel groter dat ze weer de verkeerde route bewandelen”, aldus de woordvoerster van Reclassering Nederland.

Conclusie

De claim luidt: “Straffen met een enkelband is goedkoper én effectiever dan een gevangenisstraf.”

Op basis van de aangehaalde informatie kan deze stelling grotendeels worden bevestigd:

• Elektronisch toezicht kost gemiddeld €27–70 per dag, terwijl een gevangenisstraf gemiddeld rond de €217 per dag kost. Dat maakt de enkelband structureel goedkoper, soms zelfs 3–4 keer.
• Verschillende onderzoeken tonen aan dat de kans op terugval in criminaliteit bij elektronisch toezicht lager ligt (ca. 24–34%) dan bij een gevangenisstraf (ca. 46–47%).
• Met een enkelband kunnen veroordeelden werk, woning en relaties behouden, wat het risico op terugval verder verkleint.

De claim klopt. Straffen met een enkelband is aantoonbaar goedkoper én effectiever in het terugdringen van recidive dan een gevangenisstraf.