In de Verenigde Staten neemt het aantal pogingen om boeken te censureren opnieuw toe. Het gaat vooral om titels die thema’s behandelen als ras, genderidentiteit, seksualiteit, sociale rechtvaardigheid en LHBTI+-representatie.
Volgens het State of America’s Libraries Report 2025 van de American Library Association (ALA) waren er in 2024 821 pogingen om boeken en ander materiaal te verbieden in bibliotheken. Daarbij waren 2.452 unieke titels betrokken.
Opvallend is dat 72% van deze verzoeken afkomstig is van georganiseerde groepen, bestuursorganen of overheidsinstanties. Het zijn dus niet vooral individuele lezers of ouders die bezwaar maken, maar vaak georganiseerde campagnes.
De meest gedupeerde boeken bevatten LHBTI+-personages of gaan over ervaringen van mensen van kleur. Ook titels die thema’s behandelen als racisme, slavernij of sociale ongelijkheid liggen onder vuur.
Een van de boeken die het vaakst verboden wordt, is Gender Queer: A Memoir van Maia Kobabe. Het boek wordt regelmatig uit schoolbibliotheken gehaald omdat er illustraties in staan die sommigen als te expliciet zien. Het verhaal gaat over genderidentiteit en is bedoeld om jongeren te helpen zichzelf beter te begrijpen. Toch vinden tegenstanders het boek “ongepast” en willen ze het uit de school houden.
The Hate U Give van Angie Thomas is ook een veelbesproken titel. Deze roman gaat over politiegeweld tegen zwarte Amerikanen. Het boek wordt door veel leraren gebruikt in de klas en kreeg veel lof van recensenten. Toch is het op sommige scholen verboden, omdat sommige mensen vinden dat het een negatief beeld van de politie geeft of omdat er grof taalgebruik in voorkomt.
Ook in Nederland groeit de aandacht voor deze trend. In de Openbare Bibliotheek Amsterdam is momenteel de expositie Index Americana te zien, georganiseerd door de Ongelezen Boekenclub. Daarin worden honderden boeken getoond die in de VS verboden zijn of onder druk staan.
De boodschap van de expositie is erg duidelijk: wat elders gebeurt, kan ook hier relevant worden. Door deze boeken duidelijk zichtbaar te maken, wordt het debat over vrijheid van meningsuiting, representatie en culturele controle aangescherpt.
Ook de president van de ALA, Cindy Hohl, benadrukt dat het cruciaal is om deze censuur aan te kaarten: “Nu georganiseerde pogingen om materialen in bibliotheken te censureren aanhouden, moeten we blijven samenwerken om de vrijheid om te lezen te beschermen en onze bibliotheekmedewerkers te steunen, vooral in een tijd waarin de bibliotheken in ons land te maken hebben met bedreigingen voor hun financiering en bibliotheekprofessionals geconfronteerd worden met bedreigingen voor hun bestaan.”
