Op 25 september verscheen in de Linda een artikel met de kop: “Nieuw onderzoek toont aan: elk glas alcohol vergroot de kans op dementie.” Dit is geplaatst op basis van een grootschalig onderzoek van de BMJ (British Medical Journal). Maar klopt deze claim wel? Hoe is dit onderzocht? En is dementie niet gewoon een genetische aanleg?
Dit artikel is gepubliceerd op 2 oktober 2025 door Dagmar van Roij
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie.
Bewering
Elk glas alcohol vergroot de kans op dementie
Oordeel
Onnauwkeurig
Hoe zit dit onderzoek in elkaar?
Het onderzoek van de BMJ onderzocht het verband tussen alcoholgebruik en dementie met een grote dataset en meerdere methoden.
Het BMJ-onderzoek combineerde drie soorten data. Ten eerste waren er onderzoeken op basis van observatie, waarbij meer dan een half miljoen mensen (56-72 jaar) zelf aangaven hoeveel ze drinken. Vervolgens werd gevolgd wie van deze mensen dementie kreeg. Daarnaast werden eerdere studies naar alcohol en dementie samengevoegd in meta-analyses (grote hoop van losse studies). Tot slot maakten de onderzoekers gebruik van Mendeliaanse randomisatie. Onderzoekers kijken hier naar verschillen in genen die bepalen of iemand sneller of langzamer alcohol drinkt. Omdat genen al bij de geboorte vastliggen, kan er op deze manier beter worden ingeschat of de alcohol zelf invloed heeft op het krijgen van dementie. Zo kan er worden voorkomen dat andere dingen (zoals ziekte of de manier van leven) de uitslag van het onderzoek ongeldig maken.
De resultaten uit het observatieonderzoek laten zien dat het soms lijkt alsof mensen die een beetje drinken beter af zijn dan mensen die helemaal niet drinken. Het BMJ zegt dat dit waarschijnlijk komt omdat veel niet-drinkers gestopt zijn met alcohol drinken vanwege gezondheidsproblemen. In de genetische analyses werd dit verband duidelijker: hoe meer alcohol iemand gemiddeld drinkt (volgens de genen), hoe groter de kans op dementie. Er is dus geen bewijs dat een kleine hoeveelheid alcohol bescherming biedt.
Waarom dit onnauwkeurig is
Toch zijn er verschillende redenen om voorzichtig te zijn met deze conclusie. Erik Scherder, hoogleraar neuropsychologie aan de VU, laat het volgende weten: “Zelfrapportage van alcoholgebruik is vaak onnauwkeurig, omdat mensen de neiging hebben te onderschatten hoeveel ze drinken. Daarnaast bestaat de kans dat het drinkgedrag daalt vlak voor de diagnose dementie, wat het verband onduidelijk maakt.” Ook zou de genetische methode niet altijd waterdicht zijn. Mendeliaanse randomisatie gaat uit van bepaalde aannames die niet altijd 100 procent te bewijzen zijn. Scherder laat weten dat het belangrijk is om onderscheid te maken tussen de verschillende risico’s. “Dementie is namelijk een optelsom van veel factoren: erfelijkheid, leefstijl, gezondheid en simpelweg pech. Ook is het goed om te beseffen dat alcohol maar één puzzelstukje is in het geheel. Ook hart- en vaatgezondheid, beweging en voeding spelen een grote rol”, aldus Scherder.
Het Trimbos-instituut voegt hier ook nog hun perspectief aan toe. Zij bevestigen dat zwaar drinken schadelijk is voor de hersenen, maar laten weten dat het idee dat een beetje alcohol beschermend zou werken niet klopt. Volgens Trimbos is er geen veilige ondergrens, elk gebruik kan schadelijk zijn, ook voor de hersenen.
Conclusie
De claim uit LINDA.nl bevat dus een kern van waarheid, maar is te kort door de bocht en ligt genuanceerder. Het BMJ-onderzoek laat zien dat alcoholgebruik en dementie waarschijnlijk wel met elkaar verbonden zijn: hoe meer je drinkt, hoe hoger je risico op dementie. Er is alleen geen veilige hoeveelheid gevonden, en het idee dat een beetje alcohol goed zou zijn voor je hersenen is dus onduidelijk. Dat betekent dus niet dat één glas wijn of bier je meteen dement maakt. Het risico neemt langzamerhand toe over de jaren. Het effect van alcohol kan klein zijn, maar dat betekent niet dat het onschuldig is. Zoals Trimbos benadrukt, geen alcohol is het veiligst voor je brein.
