Vanaf het studiejaar 2026 kunnen studenten een langstudeerboete verwachten als ze meer dan een jaar uitlopen met hun bachelor- of masteropleiding, tenminste als de plannen van het kabinet doorgaan. Er is veel kritiek op deze maatregel vanuit verschillende hoeken. De partijen PVV, VVD, NSC en BBB in het nieuwe kabinet-Schoof, spraken de herinvoering van de langstudeerboete af in hun hoofdlijnenakkoord. Experts zijn niet te spreken over dit voorstel.

De boete geldt voor studenten die langer doen over hun opleiding dan de voorgeschreven tijd. Studenten die meer dan een jaar vertraging oplopen, komen in aanmerking voor de boete. Er zijn uitzonderingen voor studenten die door persoonlijke omstandigheden, zoals ziekte, mantelzorg, topsport of bestuurswerk, vertraging hebben opgelopen. Desondanks worden veel kwetsbare groepen, zowel mentaal als financieel, zwaar getroffen door de boete. “Voor studenten die het financieel al moeilijk hebben en geen spaargeld of rijke ouders hebben, wordt het nog lastiger. Zij zijn extra kwetsbaar”, aldus financieel psycholoog Anne Abbenes, expert op dit gebied.

Oorzaken van studievertraging

Er zijn talloze oorzaken waardoor studenten langer over hun studie doen. Deze oorzaken liggen deels bij de student zelf en deels bij het onderwijssysteem. “Ons onderwijssysteem is niet gemaakt voor individuele studietrajecten”, zegt Chris de Bruin, psycholoog en oprichter van de Studiehuiskamer. “Sommige studenten werken veel naast hun studie, anderen hebben speciale behoeften wat betreft studievaardigheden. Deze doelgroep kampt vaak met belemmeringen, zowel psychologisch als privé. Als je daarin vastloopt, vertraagt je studie al snel”. En alsof dat nog niet genoeg stress veroorzaakt, hangt er nu ook nog eens een langstudeerboete van ruim €3.000 bovenop het collegegeld boven het hoofd.

Veel langstudeerders weten op een gegeven moment niet meer waar ze het vandaan moeten halen. Ze hebben al talloze tips ontvangen over hoe ze moeten ontspannen en beter kunnen plannen, maar een luisterend oor dat structuur biedt, werkt volgens De Bruin het beste. “Het zicht op de eindstreep verdwijnt op een gegeven moment. Ze beginnen ooit aan een studie en schrijven zich elk jaar opnieuw in, maar na zes, acht of zelfs soms tien jaar weten ze niet meer hoe ze verder moeten”. Persoonlijke begeleiding en samenwerken met ‘lotgenoten’ helpt ervoor dat deze studenten de motivatie weer terugvinden om hun studie af te ronden.

Mensen die langer studeren, vallen op een gegeven moment buiten het reguliere systeem. Ze krijgen andere roosters, weten vaak niet wie hun studiebegeleider is en hebben geen vaste klas. Juist bij deze studenten is adequate hulp en ondersteuning cruciaal. “Alleen op die manier kunnen zij weer stappen zetten en kunnen wij het zelfvertrouwen van deze studenten herstellen”, beaamt De Bruin.

Mentale en fysieke gevolgen

De langstudeerboete kan ernstige mentale en lichamelijke gezondheidsklachten veroorzaken. Het idee alleen al dat de boete er is, kan leiden tot mentale problemen. Studenten hebben het gevoel de controle over hun toekomst kwijt te zijn. Als deze zorgen lang genoeg aanhouden, kan dit leiden tot financiële stress. Deze stress zorgt ervoor dat je emotioneel overstroomt en een deel van de hersenen ‘on hold’ gaat. Studenten kunnen zich dan niet meer concentreren of helder nadenken, wat hun studieresultaten negatief beïnvloedt.

Ook fysiek kunnen er gevolgen optreden. “Denk bijvoorbeeld aan mentale problemen, verhoogde ontstekingsreacties in het lichaam, en op lange termijn zelfs psychische aandoeningen zoals alcoholverslaving, andere verslavingen en depressieve klachten”. Zelfs als de langstudeerboete allang is afbetaald, blijven sommige mensen kampen met deze ernstige gezondheidsklachten. Bovendien kan dit negatieve gevolgen hebben voor de volgende generatie. Kinderen en jongeren ontwikkelen onbewust ongezonde geldpatronen als ouders worstelen met financiële problemen en de gevolgen ervan.

Tips om stress te verminderen

Je voorbereiden op de psychische impact van de boete is lastig, maar er zijn manieren om stress te verminderen. Dit is vooral effectief als je al financiële zorgen hebt. Financieel psycholoog Anne Abbenes geeft enkele tips:

Tip 1: Ga de natuur in om te wandelen! Dit kalmeert je hersenen en vermindert stress. Bovendien is bewegen altijd goed voor je algehele gezondheid. Zoek de natuur op en maak een mooie wandeling in de frisse buitenlucht.

Tip 2: Ergste scenario oefening. Het opschrijven van wat het ergste is wat je nu kan gebeuren en dan opschrijven wat daarna het ergste is wat je kan gebeuren en zo stap voor stap doorgaan, werkt effectief. Hoewel het misschien simpel klinkt, helpt deze oefening je onbewuste brein in te zien dat de boete geen levensbedreigende situatie is. Dit heft de emotionele overstroming op en maakt helder nadenken weer mogelijk: wat kan ik nu doen? En pas dan kun je je problemen gaan aanpakken.

Beluister de onderstaande audio voor meer informatie over de langstudeerboete en de mentale gevolgen ervan.