De Zuid-Afrikaanse danser, choreograaf en docent Vincent Sekwati Mantsoe trad tijdens de 27ste editie van het Afrovibes Festival op met zijn solowerk ‘Izilo’, onder andere in de Stadsschouwburg Utrecht. Hij kijkt terug op de voorstelling en spreekt over de diepere betekenis van zijn werk.

‘Afrovibes Festival vertegenwoordigt dans- en kunstgezelschappen van het Afrikaanse continent. Omdat Afrika zo groot en divers is, proberen ze elk jaar verschillende landen te belichten. Dit jaar lag de focus op Zuidelijk Afrika.

Ik vind het een sterk initiatief. Afrovibes weet verschillende stijlen uit Afrika samen te brengen, zodat we kunnen laten zien hoe divers het continent is.

In Zuid-Afrika, waar ik vandaan kom, zijn we ook enorm divers. De hedendaagse dance scene is er krachtig; we zijn sterk in de kunsten. Afrovibes biedt ons een platform om onze verhalen te vertellen over onze geschiedenis, onze woede, onze frustraties, maar ook over de schoonheid.

Het is belangrijk dat het publiek begrijpt dat Zuid-Afrika een pijnlijk verleden kent. Maar we zijn ook ongelooflijk veerkrachtig. Afrovibes geeft ons de kans om dat te laten zien. Afrika is meer dan trommels en speren. We maken werk dat gelaagd en complex is.

Voor mij is deelname aan het festival een mogelijkheid voor het publiek om iets anders te ervaren. Mijn werk biedt een breder, wereldser beeld van Afrika. We leven niet in het verleden, integendeel, we dragen het verleden mee en brengen het tot leven in het heden en de toekomst.

Mijn dans is diep spiritueel. Het is geworteld in het geloof van de Sangoma’s, traditionele genezers in Zuid-Afrika. Ik kom uit een familie van Sangoma’s. Je kiest dit pad niet zelf, je wordt gekozen.

Tegelijkertijd kom ik ook uit de wereld van hedendaagse dans. Tijdens de apartheid begon mijn opleiding met de Martha Graham-techniek. Maar ik ben opgegroeid op blote voeten, rennend door de velden. Mijn lichaam ontwikkelde zich anders. De overstap naar moderne dans was fysiek een schok, maar ik paste me aan.

Wat ik miste in de dansgezelschappen waarmee ik werkte, was spiritualiteit. Daarom begon ik die zelf toe te voegen. Ik bracht Afrikaanse bewegingen in een hedendaags kader. Destijds werd dat ‘Afrofusion’ genoemd. Maar voor mij gaat het verder dan een combinatie van stijlen, het gaat over trouw blijven aan wie je bent, waar je vandaan komt, en je daar niet voor schamen. Door nederigheid, compassie en traditionele ceremonies in mijn thuisland heb ik het recht verdiend om dit werk te doen. Het is intens werk. Niet iedereen kan dit aan, het vraagt veel van je lichaam en geest.

Wat ik het publiek wil meegeven met Izilo, is compassie.

In Zuid-Afrika geloven we in Ubuntu, ‘Ik ben omdat jij bent.’ Een krachtige filosofie, maar helaas raken wij het kwijt. Mensen doden elkaar tegenwoordig zelfs vanwege Izilo, wat ‘beest’ betekent in het Xhosa. Daarom is het zo belangrijk om nederigheid en compassie te benadrukken.

We komen allemaal uit andere culturen, maar met een beetje compassie kunnen we elkaar de ruimte geven om onszelf vrij te uiten, zonder oordeel of negativiteit. Als we bewegen, moeten we dat samen doen. Zonder die verbondenheid ontstaat verdeeldheid, en dat is precies wat we vandaag zien: frustratie, verwarring… omdat compassie ontbreekt.

Izilo speelt een grote rol in het delen van culturen. Het is als een moreel kompas dat ons aan compassie herinnert. Je hoeft niet alles te begrijpen. Als je jezelf toestaat om te voelen, kun je toch diep geraakt worden.

Misschien versta je de taal van de dans niet letterlijk, maar je voelt de intensiteit, de energie. Na de voorstelling moet je een gevoel van opluchting, bevrijding ervaren. Er komt ook woede naar boven, aan het eind is er een soort ontlading. Het voelt alsof een donkere wolk verdwijnt.

Dat is het gevoel dat je meeneemt: iets krachtigs, positiefs, maar ook agressiefs. Dat is het leven, de balans tussen licht en donker, yin en yang. Mensen worden geboren met die dualiteit. Die krachten horen samen te werken.

In Zuid-Afrika als ik les geef, gebruik ik het woord bewu wat ‘zaad’ betekent maar het is een symbool voor dat vuur in je, waarmee je wordt geboren. Als dat niet vlamt, blijft het leven duister. Die innerlijke vlam geeft je de vrijheid om jezelf te uiten’

De keuze voor decor in Izilo was heel bewust. Ik wilde het gevoel oproepen dat ik in de jungle was, daar voel je de rauwe, dierlijke kracht van het leven. De natuur is heftig en agressief, maar ook adembenemend mooi. De bladeren op het podium zijn essentieel. Ze komen uit de aarde, ze hebben een geur. Die geur prikkelt de zintuigen, versterkt de emotie en beïnvloedt hoe mijn lichaam beweegt. Zonder dat zou de performance voor mij geen betekenis hebben.

Ik hoop dat ik terug mag komen. Misschien niet met Izilo, al tourt het nog steeds. Maar misschien met iets nieuws. Ik blijf solist, ook al maak ik werk voor andere gezelschappen.

Het zou een eer zijn om terug te keren naar Nederland voor een solotour. Dit is niet het einde van mijn spirituele reis, het is nog maar het begin. Ook al word ik ouder, ik voel me nog jong. Ik ga nog lang niet met pensioen.

Hopelijk krijgt het publiek over een paar jaar weer de kans om me te zien. Misschien via Afrovibes, misschien via iets anders, je weet het nooit.’