Stoptober 2025 is van start gegaan. 28 dagen lang niet roken of vapen: leefstijlcoach Iris Schaafsma (39) weet als geen ander hoe moeilijk dat kan zijn. Al anderhalf jaar is zij coach van het programma Rookvrij en Fitter in Zeist. Ze begeleidt wekelijks mensen die willen stoppen met roken. ‘Ik had een deelnemer op leeftijd die ‘s ochtends om half acht in haar pyjama op de fiets naar het tankstation ging om sigaretten te halen. Na het programma, verklaarde ze zichzelf voor gek’.

Hoe kwam je erbij om coach te worden van het Rookvrij en Fitter programma?

‘In 2023 startte ik met de opleiding leefstijlcoach op de Academie voor Coaching en Counselling. Door netwerken die ik via deze opleiding heb verkregen, kwam ik terecht bij een leefstijlcoach die het Rookvrij en Fitter programma deed. Het was een breed programma, waarin gezondheid en beweging werden gecombineerd. Dat trok me aan.’

Je begeleidt deelnemers al anderhalf jaar met dit programma. Wat houdt het Rookvrij en Fitter programma precies in?
‘Het programma is een intensieve zorg, gericht op stoppen met roken. We geven persoonlijke en intensieve begeleiding. We nemen hierbij in coachgesprekken met deelnemers hun rookgeschiedenis, rookgedrag en nicotineafhankelijkheid door. Ik geef alleen individuele begeleiding online, maar groepsgesprekken zijn ook mogelijk binnen het programma. Momenteel begeleid ik twintig deelnemers.’

Wat maakt jouw begeleiding effectief, denk je?

‘Ik leg focus op motivatie. Hoe actiever je met iets bezig bent, hoe meer bewustwording de deelnemers krijgen. Roken is voor sommige mensen net als tandenpoetsen. Het zit in je routine en voelt niet meer dan gewoon. Daarom ben ik van mening dat je bewustwording nodig hebt om iets te kunnen veranderen. In het proces ontdekt iedereen waarom ze stoppen en wat voor hen belangrijk is.’

In het proces ontdekken mensen onder andere waarom ze stoppen. Wat is voor jouw deelnemers de belangrijkste reden om te stoppen?

‘Veel mensen die bij mij komen geven aan te willen stoppen vanwege gezondheidsklachten, de afhankelijkheid die bij het roken komt kijken of simpelweg vanwege hun gevoel. In eerste instantie zijn mensen vaak terughoudend om hulp te zoeken, ze willen het graag op eigen wilskracht doen. Maar ze moeten een flinke drempel over: stoppen en hulp zoeken. Hulp zoeken voelt voor hen als falen, want ze konden niet op eigen houtje stoppen met roken. Ik vind het juist sterk als mensen hulp zoeken.’

Wat voor mensen melden zich aan voor het programma?

‘Ik heb een hele diverse groep, met leeftijden tussen de 23 en 73. Wat ik wel opmerk is dat er relatief weinig jongeren meedoen aan dit soort programma’s. Ik denk dat dat komt omdat ze nu nog weinig klachten ervaren na het roken of vapen, en meer kortetermijn denken. Ze zien het probleem nog niet. Het Rookvrij en Fitter programma is nu bezig met een jongerenprogramma, dat gericht is op groepsdruk en identiteit. Het programma werkt samen met VPO keuze en geeft voorlichtingen op middelbare scholen.

Stoptober komt elk jaar terug. Waarom denk je dat het belangrijk is dat het elk jaar terugkeert?

‘Stoptober is een goede manier om aandacht te vragen voor de volksgezondheid. Mensen worden zich bewuster van hun rookgedrag en dat kan zorgen voor verandering. Zowel op individueel als collectief niveau.’

Behandel je Stoptober dan ook in je programma?

‘Jazeker! Tijdens mijn sessies vertel ik mijn deelnemers dan over de Stoptoberapp, een app van de overheid. Het is een online stopprogramma, waarin deelnemers ook pushmeldingen krijgen met motiverende berichten. Desondanks, denk ik dat de populariteit van Stoptober de afgelopen jaren is afgenomen. In mijn aanmeldingen van oktober zie ik geen stijging terug en in de landelijke krant wordt het weinig genoemd. Ik denk ook dat je algoritme op social media je niet snel in contact brengt met een maand als Stoptober als je daar weinig interesse in hebt. Als je er niet op klikt, komt de informatie nauwelijks tot je.’

Je zegt dat Stoptober weinig wordt genoemd in de landelijke krant. Doet de gemeente Zeist genoeg aan deze maand volgens jou?

‘Wat de gemeente nu doet is het benoemen van Stoptober en zorgprofessionals in Zeist in de nieuwsbrief. Ook de Gezondheidscafés in Vollenhove en de Klomp werden benoemd. Elke week kunnen mensen daar naartoe om vragen te stellen over hun gezondheid. Daar gaf ik laatst een voorlichting over een verslaving en hoe een stopproces te werk gaat. Toch zitten er dan maar drie mensen, terwijl heel veel mensen geholpen zouden zijn met deze informatie.’

Hoe kan de gemeente volgens jou beter te werk gaan?

‘Wat veel mensen niet weten, is dat een programma als Rookvrij en Fitter wordt vergoed door de zorgverzekeraar. Het zit nog niet in de pen van de huisartsen in de regio Zeist, waardoor er te weinig gebruik van wordt gemaakt. Dat vind ik jammer. Naar mijn mening, mag de gemeente de bekendheid van een maand als Stoptober en de zorgprofessionals in Zeist vergroten. Bijvoorbeeld door het te benoemen op social media, in de lokale krant en in de Zorg4Zeist app. En denk bijvoorbeeld aan de tabaksspeciaalzaken: in Zeist zitten er meerdere. Plaats deze zaken niet op plekken waar jongeren of rokers veel langs kunnen lopen. Mijn deelnemers geven aan blij te zijn met veel rookvrije plekken omdat dat hen weerhoudt van de neiging om te roken. Ik vind het gaaf om te zien dat mensen na het programma het verlangen naar een sigaret hebben kunnen loslaten.’

Joost van Amerongen sprak met rokende mensen in Zeist over Stoptober. Zijn zij met deze maand bezig?