Sterrenwacht Midden-Nederland hield op zaterdag 8 maart 2025 de zesde en laatste kijkavond van dit seizoen. Het was een speciale avond, want van 7 tot en met 9 maart waren de landelijke sterrenkijkdagen. Arjeh Stofkooper, vrijwilliger en organisator van de sterrenkijkavonden, neemt ons mee in een fascinerende reis langs planeten en spectaculaire astronomische verschijnselen. Wat stond de bezoekers deze avond allemaal te wachten?

‘Deze laatste editie van de sterrenkijkavond vindt plaats tijdens de landelijke sterrenkijkdagen. De landelijke sterrenkijkdagen worden eens per jaar georganiseerd door de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde. De sterrenkijkdagen vinden plaats in een weekend en dan kun je bijvoorbeeld naar lezingen toe en je kunt natuurlijk kijken naar sterren. Alle sterrenwachten van Nederland zijn open tijdens deze dagen. Er is een weekend lang extra aandacht voor de sterrenkunde.’

Bewustwording van onze plek in het heelal
‘De kijkavond van Sterrenwacht Midden-Nederland bestaat uit twee delen: natuurlijk het kijken naar sterren en planeten die op dat moment te zien zijn, en we geven ook presentaties. Die presentaties doen we om mensen een idee te geven waar we nou precies naar kijken. Waar wonen we op aarde, waar draait de aarde omheen, hoeveel planeten zijn er? Als je vanavond bijvoorbeeld Mars ziet of Jupiter, dan is het fijn om te weten hoe ons zonnestelsel in elkaar zit, waar we met zijn allen deel van uitmaken. De Melkweg is bijvoorbeeld een sterrenstelsel, het bestaat uit allemaal zonnen zou je kunnen zeggen, maar dat is er maar één, er zijn nog veel meer sterrenstelsels. Wat heel belangrijk is, is dat mensen beseffen hoe klein we eigenlijk zijn. Als mens moet je besef hebben van de grootsheid van de ruimte en de kleinheid van de aarde, waar we goed op moeten passen. We vertellen ook over de luchtvervuiling en onze dunne atmosfeer, dat is de laag waar zuurstof in zit en water. Wij willen mensen het besef bijbrengen dat dat heel kostbaar is, en dat we daar goed mee om moeten gaan.’

Perfecte omstandigheden
‘De kijkavond vanavond is extra bijzonder in het kader van de Landelijke Sterrenkijkdagen, en we hebben geluk, het is namelijk helder! Je zoekt altijd specifiek kijkdagen uit op het moment dat het geen volle maan is. Tijdens volle maan is er namelijk te veel licht. Op zich is veel licht wel leuk, maar dan zie je helaas niet zo veel. Je ziet dan weinig sterren. Er zijn nu ook veel planeten te zien. Twee dagen na een halve maan is nog redelijk te doen; je kunt de maan dan prachtig zien. Je kunt dan nog mooi de slagschaduwen zien van de zon, en je kunt prachtig de kraters in de maan zien, daar moet je straks nog maar even een keer naar kijken. Omdat het halve maan is, is het nog niet zodanig veel licht dat je geen andere sterren en planeten meer kan zien. Vorig jaar waren de kijkavonden zo’n succes dat we veel te veel bezoekers hadden. De bezoekersaantallen nemen ook echt toe. Dat komt bijvoorbeeld door de toegenomen aandacht voor ruimtevaart en satellieten in het nieuws. De belangstelling neemt zodanig toe dat we een limiet aan kijkers moesten invoeren.’

Astronomische hoogtepunten
‘Vanavond is er ook een aantal mooie astronomische verschijnselen te zien. De laatste tijd hebben we nogal wat planeten in het zicht, vroeg op de avond bijvoorbeeld was Venus te zien, ook zijn Jupiter en Mars goed te zien. Dat zijn onze buren als het ware. Soms zie je ze niet omdat ze aan de andere kant van de zon staan, en nu komt het net zo uit dat ze allemaal toevallig aan dezelfde kant van de zon staan. Je kunt zelfs wintersterrenbeelden zien, Orion bijvoorbeeld en Stier ook, daar is heel veel over te vertellen. In Orion heb je bijvoorbeeld een enorme nevel, dat is een samenstelling van gas en stof en daaruit ontstaan weer nieuwe zonnen. Het zijn de kraamkamers van nieuwe zonnen, zou je kunnen zeggen. Als een ster aan het einde van zijn leven is, knalt hij uit elkaar en dan ontstaan er weer nieuwe nevels en daar ontstaan weer nieuwe sterren uit.’

Met verwondering naar huis
‘Wat de bezoekers meenemen na vanavond is verwondering. We hebben net de telescoop buiten neergezet met zicht op de maan, en ik hoor alleen: “Ik wist niet dat de maan er zo uitzag!” en “oh” en de “ah”. Mensen gaan dus naar huis met meer kennis, dat is natuurlijk altijd leuk voor verjaardagen en partijtjes. En ook dat mensen meer besef van hun omgeving hebben. Die combinatie, dat is wat we mensen proberen mee te geven, los van dat het ook leuk is om wetenschappelijke dingen te weten.’