Het is al bijna tachtig jaar geleden dat ons land werd bevrijd uit de Tweede Wereldoorlog. Om hierbij stil te staan, voerde het St. Joris Kamerkoor afgelopen zaterdag het oratorium Annelies uit in de Sint Franciscus Xaveriuskerk in Amersfoort. Het stuk, gebaseerd op het leven en de dagboekfragmenten van Anne Frank, vertelt het verhaal van een jong meisje dat werd vermoord in een concentratiekamp omdat zij Joods was. Het kamerkoor probeert met dit oratorium haar verhaal levend te houden.

‘Een oratorium is niet ons gebruikelijke genre,’ vertelt Anke Kleinveld, bestuurslid van het St. Joris Kamerkoor en hoge alt van het koor. Een oratorium is een compositie voor koor en solisten, met instrumentale begeleiding, waarin de zangers een verhaal vertellen. ‘Normaalgesproken zingen we in klassieke stijl, maar dit sluit heel goed aan bij het thema van tachtig jaar bevrijding’, zegt Kleinveld, ‘normaal zing je als alt lijnen om en door elkaar heen, en nu is het vaak een tijd stil – en ineens moet je zingen.’
Om zich als koor te verdiepen in het verhaal van Anne Frank, namen de leden deel aan allerlei activiteiten, zoals een wandeling door Joods Amersfoort en lazen ze haar dagboek. Door zich in het verhaal te verdiepen, wilden ze de intentie van het stuk zo goed mogelijk overbrengen.

Nog steeds relevant
Het verhaal van Anne Frank is volgens het koor nog steeds relevant. ‘Mensen op basis van een eigenschap wegzetten gebeurt helaas nog steeds’, zegt Kleinveld. Volgens de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gaf 11 procent van de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder in 2023 aan zich in de afgelopen twaalf maanden gediscrimineerd te hebben gevoeld.
Kleinveld stelt zichzelf de vraag hoe zij zou handelen als iemand nu bij haar zou moeten onderduiken. Dat soort vragen zijn volgens haar nog steeds actueel: help je bijvoorbeeld iemand die wordt gepest? ‘Wat doen wij om anderen te helpen als we zien dat ze het moeilijk hebben?’ vraagt ze zich af. Daar zouden we nog steeds over na moeten denken, als het aan haar ligt. ‘Heb respect voor elkaar: dat je op basis van bijvoorbeeld etniciteit iemand weg zet, moet niet mogen vind ik, en dat moeten wij ook nu niet doen’.

Herhalen
Volgens Kleinveld is het belangrijk om het verhaal van Anne Frank te blijven herhalen en doorgeven, juist nu het bijna tachtig jaar geleden is dat de oorlog eindigde. ‘Er zijn steeds minder mensen die uit eigen ervaring kunnen vertellen wat zij hebben meegemaakt. Omdat het verhaal steeds ouder wordt, wordt er binnen families ook minder over gesproken.’
Anne Frank staat volgens haar symbool voor talloze verhalen uit de Tweede Wereldoorlog. Door haar verhaal te blijven vertellen, houd je ook het grotere geheel in stand, vertelt Kleinveld. ‘Je moet het verhaal levend houden om herhaling te voorkomen.’

Meenemen
‘Ik hoop dat mensen een vertaalslag maken na het zien van de voorstelling,’ zegt Kleinveld. Ze hoopt dat bezoekers gaan nadenken over wat zij uit de voorstelling hebben gehaald, hoe ze met anderen omgaan, en dat dit leidt tot meer reflectie. Ze wenst dat mensen elkaar met een open houding benaderen, met nieuwsgierigheid naar wie iemand is, en dat vooroordelen worden verminderd.

Onder de indruk
Timo en Eline, twee bezoekers van het oratorium, waren onder de indruk van de voorstelling. ‘Ik had niet verwacht dat het verhaal gezongen zou worden,’ zegt Eline, ‘ik vond dat heel bijzonder.’ Timo wist vooraf niet goed wat hij kon verwachten, maar sluit zich bij Eline aan: ook hij vond deze manier van vertellen indrukwekkend.
Eline vertelt dat ze het vooral bijzonder vond hoe goed de muziek bij het verhaal paste. De toon van de muziek is hen vooral bijgebleven. ‘Je werd door de muziek echt meegenomen in het verhaal. ‘Daardoor kon je je beter inleven’, zegt Timo. Over het begin van het oratorium waren ze extra enthousiast: ‘Je werd er direct ingezogen.’
Beiden hebben het dagboek van Anne Frank niet gelezen, maar door het oratorium, waarin dagboekfragmenten werden verwerkt, kregen ze een persoonlijker beeld van haar. ‘Je krijgt meer een idee van wie ze was – niet alleen de naam,’ zegt Timo.

Stilstaan
‘Anne Frank is een voorbeeld van vele anderen die op dezelfde manier zijn omgekomen,’ zegt Timo. ‘Daarom blijft haar verhaal belangrijk om te vertellen.’ Eline is het met hem eens. Volgens haar mag Anne Frank niet worden vergeten, juist omdat ze met haar verhaal symbool staat voor de vele Joden die op vergelijkbare wijze zijn vermoord. ‘Op deze manier krijg je echt een beeld bij de verhalen en kun je je beter inleven,’ vindt ze. Na het horen van het oratorium staan Eline en Timo meer stil bij het verhaal van Anne Frank en de betekenis van Bevrijdingsdag.

Het oratorium eindigde in stilte, zonder applaus – net als tijdens de herdenking op 4 mei. Kleinveld: ‘Applaus past niet bij dit stuk, het gaat om de inhoud.’