AMERSFOORT CENTRUM -Séan Hannan is een kunstenaar met een grote interesse in kunstmatige intelligentie, zó groot dat hij er samen met zijn team een nieuwe theatervoorstelling omheen heeft gebouwd. Zijn werk is te zien van Amsterdam tot New York, maar nu ook in zijn geboortestad Amersfoort. Tijdens de voorstelling worden persoonlijke verhalen van Amersfoorters verteld. De scripts zijn elke keer anders, omdat ze ter plekke worden geschreven door AI.
Dataset
‘Wij hebben als team een jaar lang verhalen verzameld van mensen uit Amersfoort. Wij zijn begonnen tijdens de week van de AI hier in Amersfoort. Op verschillende plekken in de stad konden mensen in gesprek gaan met een adaptatie van Chatgpt. De deelnemers deden een koptelefoon op en via een robotische stem werden er vragen aan hen gesteld. Daarnaast zijn wij ook bij mensen thuis geweest om verhalen op te nemen met onze AI computer. In totaal hebben wij met ongeveer 50 tot 100 mensen gesproken. Al die gegevens hebben wij in een dataset gestopt en hebben dat gegeven aan AI om te gebruiken tijdens de voorstelling. De AI analyseert die data en stelt op basis daarvan een script samen voor een theatervoorstelling. Dat script wordt vervolgens opgevoerd door onze acteurs. De voorstelling is dus een mengeling van echte verhalen en de fantasie van een theaterschrijver. Alleen wordt die ‘schrijver’ in dit geval vervangen door een computer. De AI neemt niet alleen het tekstschrijven op zich, maar ook de regie. In zekere zin vervang ik mijzelf met een computer.
‘Ik probeer de theaterwereld niet te veranderen.’
Theatervoorstelling
Een voorstelling met AI is nog steeds een vrij nieuw concept, ook al zijn er inmiddels wel een paar voorbeelden op te noemen. Zo was er vorig jaar is de voorstelling Oerland, waarbij het script werd gemaakt door Chatgpt. Dat script werd vooraf in elkaar gezet en vervolgens als klassiek theaterscript opgevoerd. Wat onze voorstelling anders maakt is dat alles ter plekke gebeurt. De acteurs op het podium weten alleen de grote richtlijnen van het verhaal, maar niet wat ze gaan spelen. De tekst krijgen ze via een earmonitor te horen en die is elke voorstelling anders.Je kan je daar als acteur niet echt op voorbereiden.Ze kunnen alleen oefenen met het concept zelf: hoe ga je als een acteur met het feit dat je alle aanwijzingen via een oortje krijgt? En hoe blijf je door met acteren als je heel snel moet schakelen?
Het is een ontmoeting tussen mens en machine. Ik vind het interessant om te zien, wat de computer verzint en wat wij doen op het podium in een tijd waar wij opnieuw moeten nadenken over wat het betekent om te leven met slimme machines. Dat betekent dat de acteurs op een andere manier moeten denken en werken. De voorstelling is anders dan improvisatietheater, want daarbij kunnen de acteurs hun eigen pad kiezen. Bij onze voorstelling is dat niet zo. Je drukt op de play-knop, geeft de controle over en hoopt dat er iets moois uitkomt. Er zit iets spannends in die overgave. Het is kunst. Je moet jezelf erin kunnen vinden, en als iemand zich ook maar een klein beetje herkent in deze voorstelling, ben ik al tevreden.Ik hoop dat het publiek er iets bij voelt en dat het hen aan het denken zet. Ik probeer de theaterwereld niet te veranderen. Ik ben gewoon een kunstenaar met een interesse in AI en dat zie je terug in deze voorstelling.
Interesse met AI
In 2019 dook ik voor het eerst in een project rondom deepfake en dat was mijn eerste echte aanraking met kunstmatige intelligentie. Ik ben toen naar New York gegaan en werkte daar samen met onder andere hackers en de NYU. Mijn focus lag altijd op de vraag: hoe kun je in je kunst laten zien wat wél gebeurt, maar niet wordt verteld? Niet alleen erover praten, maar er direct mee werken. Eind 2019 ontwikkelde ik samen met NYU een deepfake-project. Toen brak in 2020 corona uit. Ik woonde in New York, maar besloot toch terug te keren naar Nederland. Ik dacht dat ik drie maanden zou terugkeren, maar dat werd drie jaar.
Sindsdien is AI een steeds grotere rol gaan spelen in mijn werk. Als je video’s zo kunt manipuleren dat ze volkomen echt lijken, wat kun je dan nog geloven? We kennen dat van foto’s, maar video’s werden heel lang nog wel als betrouwbaar gezien. Een goed voorbeeld daarvan is de deepfake-porno iets wat al sinds 2019 speelt, waarin bekende mensen iets lijken te doen, wat nooit heeft plaatsgevonden.
Een project dat mij veel heeft gebracht, was een tentoonstelling waarin ik mijn jeugd ‘deepfakete’. Bezoekers werden onderdeel van een installatie: door camera-interactie maakten we een dataset van hen, en twintig minuten later zagen ze zichzelf terug aan mijn kersttafel in 1993. Dat vond ik heel fascinerend: live, bestaand beeldmateriaal aanpassen en de grenzen daarvan opzoeken. Dat is waar mijn AI-pad begon.
‘Deze voorstelling hoeft niet in Amersfoort te blijven het idee kan zo naar Berlijn gaan.’
Ik woon en werk in Amsterdam, maar ik ben geboren in Amersfoort. Juist daarom wilde ik deze voorstelling in Amersfoort maken. Het idee is de wereld ingekomen door een opencall van de gemeente Amersfoort. Elk jaar nodigen zij kunstenaars uit om iets te maken in de publieke ruimte. Uit alle inzendingen kiezen ze het idee dat hen het meest aanspreekt, en dat was dit keer mijn project.
Ik ben met dit project begonnen met een vriend van mij, Willem Geerts, die ook de aanvraag heeft gedaan.Door een burn-out kan hij helaas, niet meer veder werken aan dit project en moest toen het project volledig overnemen. Maar daarmee is de koers ook helemaal veranderd. Ons eerste plan was om een AI te bouwen die suggesties zou doen voor de kunst en performance in de stad. Ik vond het een tof idee, maar toen Willem niet meer veder kon, ben ik met de gemeente in gesprek gegaan, omdat ik niet op dezelfde manier kon werken als hem. Ik heb toen bedacht om het project om te toveren tot een theatervoorstelling. Dat vond de gemeente ook helemaal goed en zo is deze voorstelling ontstaan. Deze voorstelling hoeft niet in Amersfoort te blijven, het idee kan zo naar Berlijn gaan. Naast de voorbereiding druk je op play en je hebt een voorstelling.’
