AMERSFOORT – Maandag 19 mei wordt er op het Borneoplein in Amersfoort een nieuw oorlogsmonument onthuld, ter nagedachtenis aan 360 gestorven Joden tijdens of als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. Het monument is ontworpen door Tamar Frank, een lichtkunstenaar die bij de onthulling ook aanwezig was. Na bijna 3 jaar is het moment aangebroken om het oorlogsmonument te onthullen. Toeschouwers wachten gespannen af tot het begint te schemeren, waarna het monument in al haar glorie te zien is.  

Het Borneoplein staat op de avond van 19 mei bijna volledig vol. ‘Er zijn nu ongeveer 700 mensen in het park,’ vertelt ceremoniemeester Arjeh Kalmann, ‘dat is bijna twee keer zoveel als de hoeveelheid mensen die we vandaag gaan herdenken, bij de onthulling van dit oorlogsmonument.’  Het monument bestaat uit 360 verschillende spiegelende kubussen met een lampje erin. Deze kubussen zijn verspreid door het park neergezet, op verschillende hoogtes. Elk onderdeel staat gelijk aan één gestorven persoon. De verschillende hoogtes symboliseren dat ook; ze geven een beeld van hoe lang het persoon ongeveer was geweest. Ook heeft kunstenaar Tamar Frank rekening gehouden met gestorven gezinnen of partners. Op sommige plekken staan er clusters van vijf of zes kubussen bij elkaar, om een gezin te symboliseren. Hierin zijn een deel van de palen waar de kubussen op staan dan ook een stuk korter, omdat het daar om kinderen gaat.

In 2022 is Frank benaderd door de Gemeente met de opdracht een ontwerp te maken voor dit nieuwe monument. Toen is ze eerst gaan kijken naar de geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Amersfoort. Daarna is ze gaan kijken naar andere monumenten. ‘Ik had nog nooit eerder een monument gemaakt, dus ging ik inspiratie opdoen en kijken wat ik wilde laten terugkomen bij mijn eigen idee,’ aldus Frank. Hierbij ging ze ook kijken naar wat ze absoluut niet wilde. ‘Ik vond het vooral heel belangrijk dat het leed fysiek voelbaar werd gemaakt, en niet abstract, zoals bijvoorbeeld het monument op de Dam.’

Voordat Frank was begonnen aan dit ontwerp was ze al bezig met experimenteren met spiegelend materiaal. Ze wilde graag werken met een combinatie van licht en spiegels, omdat ze niet een monument wilde ontwerpen dat alleen maar in het donker te zien was. Elke kubus is van spiegelend materiaal gemaakt, met een lichtje erin. Dit licht symboliseert ook het eeuwige licht wat voor de Joodse gemeenschap erg belangrijk is. In de vijver in het park staat nu een pilaar met een lichtje dat altijd aan zal staan. De lichtjes in de kubussen gaan aan op de sterfdag van degene die wordt herdenkt met die kubus. Frank heeft ook nog een website opgezet, waarop elke dag te zien is welke lampjes er branden, hoeveel er branden en waar ze branden.

Voordat de ceremonie begon kregen alle gasten een programmaboekje, een plattegrond en een kiezelsteen. ‘Volgens Joodse traditie worden er kiezelstenen op een graf gelegd, in plaats van bloemen,’ vertelt Meike Jordens (24), één van de andere bezoekers. Tijdens de ceremonie werden er verschillende Joodse liederen voorgedragen. Ook alle 360 namen van de overleden Joden werden voorgelezen door leerlingen van een lokale middelbare school. Er werd een speech gehouden door Emmy Menko-Drop, de enige van haar familie die de Holocaust heeft overleefd. Er volgde nog een minuut stilte waarna de gasten vrij konden rondlopen.