Uit onderzoek van de GGD uit 2023 is gebleken dat het aantal jongeren uit Amersfoort tussen de 13 en 17 jaar dat ooit heeft gerookt minder is dan het aantal jongeren uit Utrecht van dezelfde leeftijd. In eerste instantie lijkt dit goed nieuws te zijn, maar niks is minder waar. Uit ditzelfde onderzoek is namelijk ook nog iets anders gebleken. Sinds 2007 is er een dalende lijn te zien in het aantal jongeren dat ooit heeft gerookt, maar deze lijn wordt steeds minder stijl. Sterker nog, in 2021 zien we een kantelpunt en sindsdien is de lijn weer aan het stijgen.

In deze grafiek is deze lijn te zien. In 2007 had maar liefst 35,8% van de jongeren tussen 13 en 17 in Amersfoort wel een keer gerookt. In 2011 was het niet heel veel lager, maar nog steeds wel een verschil, want toen was het 34,3 procent. Toen in 2015 ging het percentage een heel stuk omlaag, richting de getallen waar het nu, tien jaar later nog steeds hangt. In 2015 had ineens maar 11,7% van alle jongeren in Amersfoort gerookt. Dit lijkt een behoorlijk grote sprong, maar het is helemaal niet gek dat het gebeurt, aangezien in 2014 de minimumleeftijd voor de aankoop van tabaksproducten is verhoogd van 16 naar 18 jaar. Sinds 2015 zijn er niet meer zulke extreme verschillen geweest. In 2019 had 7,8% van de jongeren tussen 13 en 17 jaar ooit gerookt. 2021 was het laagste dat het percentage ooit is geweest, met 6,5% van de jongeren die ooit heeft gerookt. Na 2021 gaat het de mist in. Ineens stijgt de lijn. In 2023 heeft wederom 7.8% van de jongeren tussen 13 en 17 in Amersfoort ooit gerookt.

Hoe kan het in 2021 zo laag zijn geweest? Heeft dat met Covid-19 te maken? Hoezo gaan de percentages daarna weer omhoog? Erkend lijfstijlcoach en Stoppen Met Roken coach Arnold van der Kaaij denkt de antwoorden te hebben. Als eerste de eerste vraag. Hoe kan het dat het percentage in 2021 maar 6,5% was? Iedereen weet wat er dat jaar aan de hand was, maar Van der Kaaij denkt dat het vooral komt doordat er geen uitgaansmogelijkheden waren. Veel jongeren geven aan alcohol in hun systeem te hebben als ze voor het eerst roken. Ook was er destijds geen school, waardoor het veel minder toegankelijk was voor jongeren om aan sigaretten te komen. Ze zijn zelf te jong om hun eigen pakjes te halen, dus moeten ze het hebben van een dealer. Als je niet naar buiten mag, of niet binnen anderhalve meter van iemand mag komen wordt dat nog lastig.

Maar hoe kan het dan dat het nu weer omhoog gaat? Volgens Van der Kaaij heeft dit twee redenen. De eerste reden is dat alles wat er in de coronatijd niet was, is er nu wel weer. Jongeren kunnen uit en kunnen sigaretten kopen van klasgenootjes of van dealers. De tweede reden is vapen. Vapes zijn razend populair geworden onder jongeren, waarbij het op sommige scholen in Amersfoort zelfs voorkomt dat leerlingen betrapt worden op het toilet terwijl ze aan het vapen zijn.

J. Spijker (17) is nu onderdeel van de 7.8 procent. Toen ze 14 was heeft ze voor het eerst een hijs genomen van een sigaret, en sinds haar 16^e vaped of rookt ze ongeveer 3 of 4 keer per week. Dit doet ze vooral als ze naar een terras gaat. Ze was ermee begonnen omdat ze het vooral wilde uitproberen. Juist omdat het iets was wat niet mocht wilde ze het heel graag doen. Sigaretten haalde ze bij een dealer, en ze geeft ook eerlijk toe dat ze het niet doet voor de nicotine die in de sigaretten zit, maar omdat ze vindt dat het er cool uitziet. Met vapen is het echter een ander verhaal, Spijker en een vriendin van haar hadden al vaker een vape geproefd, maar nog niet zelf gehad. Tot een avondje stappen, waarbij de vriendin ineens de vape had gestolen. ‘Het is echt zonde,’ vertelt Spijker, ‘het is heel leuk om één keer te proberen en voordat je het weet heb je door bij wie je het goedkoopst een vape kan halen.’

Sigaretten zijn dus niet meer de enige dreiging voor de longen van de jongeren. Vapes zijn zo snel zo bekend geworden dat ze ook in Nederland niet meer verkocht mogen worden, in ieder geval geen wegwerpvapes.