BILTHOVEN – Het is ruim 756 dagen geleden dat De Bilt een ijsdag heeft gehad. Mensen hebben dus al ruim twee kalenderjaren niet op natuurijs kunnen schaatsen, en dat is een record. Schaats Service winkel Zwaan draait nog steeds als een tierelier, want Jan Zwaan kan zijn werk namelijk als een van de besten. Met de komst van het NK Junioren B en A en het EK vliegen de schaatsen in het rond en kan elke seconde tijd benut worden. Of het gemis van natuurijs zich vertaalt in afwaartse business? Dat is niet het geval.
Schaats Service Zwaan bevindt zich in een heel klein en onopvallend kamertje dat deel uitmaakt van een loods. De zaak verbergt zich achter de grote ski-winkel die aan de voorkant van het pand zit. De echte schaatser weet daarentegen precies waar die moet zijn, want mensen komen immers uit heel Nederland en het buitenland om zijn of haar schaatsen te overhandigen aan Jan Zwaan. Hij heeft links een wand waar allerlei schaatsen en ijzers tentoongesteld staan in allemaal verschillende soorten, maten en kleuren.
Schaatsen past perfect in het Nederlandse plaatje en wordt dan ook erg gemist onder de liefhebbers. Robert Wiets is erkend schaatsliefhebber en Nederlands Kampioen Marathon schaatsen van 2023-2024. ‘Vroeger kon iedereen schaatsen,’ zegt hij met een hint van teleurstelling in zijn stem. ‘Sinds corona is het nieuwe dingen ontdekken, en zo ook schaatsen, wat meer opgekomen, maar in het algemeen is het wel flink afgenomen,’ vertelt hij. Zijn kinderen zijn ook nog erg jong en hebben ook nog nooit de ervaring van over natuurijs heen glijden kunnen meemaken. De winkel hoeft zich geen zorgen te maken over zijn klanten. De reputatie van Zwaan Schaats Service is zodanig hoog dat hij altijd klanten zal hebben. ‘Het is voor mij heel belangrijk dat iedereen schaatsplezier heeft,’ zegt Jan Zwaan. Hij staat hier ook heel sterk achter en zorgt dat elke schaats die hij behandelt een glimlach brengt op het gezicht van de schaatser.
De Nederlandse cultuur snakt ernaar om weer op hun vertrouwde ijzers op het ijs te staan. ‘Het zit in de genen van de Nederlander,’ vertelt Robert. Hij weet genoeg winters te herinneren waarin hij in de natuur mocht schaatsen, maar het fenomeen verdwijnt langzaam maar zeker. Een echt strenge winter kent Nederland al jaren niet meer. De laatst gemeten strenge winter was in 2009/2010 en die was al niet te vergelijken met een winter zoals in 1963. Een strenge winter wordt gemeten door de som van de daggemiddelde temperaturen onder de nul zonder minteken. In 1963 was die som uitgekomen op 337,2 en in 2024 op 15,8, lang geen vorst dus.
Als kind is Robert Wiets begonnen op natuurijs: ‘Toen het vroor, haalde ik gauw de schaatsen van zolder die vier maten te klein waren. Ik vulde ze op met vier geitenwollensokken en dacht niet eens aan de botheid van de schaats.’ Vroeger vroor het wel wekenlang en iedere winter. Tegenwoordig moet je afwachten tot dat ene weekendje in het jaar, en dan is het gelijk weer klaar met de pret. ‘De sport wordt steeds minder toegankelijk en misschien wel meer elitair,’ vertelt Robert. Op natuurijs is iedereen gelijk en mag je zo goed of slecht schaatsen als je wilt. De Elfstedentocht is ook iets wat ieder persoon die het zich kan herinneren, zijn hart verwarmt. De laatste keer was in 1997. De vraag van de grote schaatsliefhebber is natuurlijk of die ooit teruggaat komen. Jan Zwaan heeft de eer gehad om maar liefst drie keer de tocht te rijden, namelijk in 1985, 1986 en 1997. Als de Elfstedentocht toch weer eens gehouden kan worden, dan doet Robert Wiets zeker mee.
Rechts van de ruimte van Jan Zwaan hing een soort ‘wall of fame’ met allerlei foto’s van schaatsers die wel eens hun schaatsen hebben overhandigd aan Jan. Ria Zwaan vertelt hier heel erg enthousiast over en weet hier van alles over te zeggen. Achter de kassa waar Ria gewoonlijk is gestationeerd, hangen ook twee schaatspakken. Eentje uit het Olympische Nederlandse team van Beijing 2022 en eentje van Jumbo Team Visma. De tenues waren hedendaags van Merijn Scheperkamp. In Beijing had hij zich als snelste voor de 500 m geplaatst en finishte toen als 12e. Hij reed op de ijzers van Zwaan en heeft hier ontzettend veel dankbaarheid getoond door Zwaan te schenken met zijn tenues.
Al 756 dagen zonder landelijke ijsdag, wat betekent dat er geen natuurijs ontstaat. Wat betekent dat voor de schaatscultuur in Nederland? Beluister hier de audioreportage met Robert Wierts en Ria Zwaan, afgenomen door Yentl Straat.
