DE BILT – De geur van verse koffie vult de ruimte terwijl zes vrouwen en één man onder leiding van John de Graaf, elkaar begroeten in een lichte, knusse zaal in De Bilt. Het is een koude ochtend, en hoewel enkele deelnemers hun handen nog warmen aan hun mokken, voelen de gesprekken snel vertrouwd aan. De tafel is bezaaid met boekjes en readers, en er wordt druk door de pagina’s gebladerd. Twee deelnemers moesten zich op het laatste moment afmelden, maar dat lijkt de sfeer niet te drukken. De aanwezigen knikken glimlachend naar elkaar terwijl ze zich voorbereiden op een filosofische discussie.

Tijdens dit filosofische event kwamen de deelnemers samen om te discussiëren over actuele thema’s zoals oorlog en empathie, verweven met eeuwenoude filosofische ideeën. De bijeenkomst vond plaats in het kader van de Week van de Eenzaamheid, wat zorgde voor een speciale, bijna intieme betekenis in de gesprekken. Er was een voelbare verbondenheid in de lucht, alsof iedereen wist dat deze ochtend niet alleen over filosofie ging, maar ook over het samen doorbreken van eenzaamheid.

De Week van de Eenzaamheid biedt door heel Nederland activiteiten om mensen dichter bij elkaar te brengen. Normaal gesproken is deze filosofiebijeenkomst besloten en zijn er kosten voor deelname. Maar deze week was het evenement gratis toegankelijk, wat zorgde voor nieuwe gezichten en een levendige sfeer. Terwijl de groep wat onwennig begint, wordt de dynamiek al snel persoonlijker, met verhalen en gedachten die elkaar afwisselen.

De gesprekken komen op gang en er wordt gelachen wanneer iemand de verkeerde les heeft gelezen. Al bladerend door filosofische teksten wordt duidelijk dat onderwerpen zoals oorlog en geluk centraal staan. Grote namen als Plato en Spinoza worden genoemd, en er ontstaat een discussie over de drie grote doelen die Plato voor ogen had. Een van de vrouwen fronst haar wenkbrauwen terwijl ze haar leesbril verschuift en opmerkt: ‘Nederland heeft het al moeilijk met grote idealen, laat staan als we deze internationaal moeten realiseren.’ Ze kijkt om zich heen, zoekt steun in de blikken van anderen, die instemmend knikken.

Het gesprek verdiept zich wanneer het onderwerp empathie aan bod komt. Neurofilosofie en het boek Touching a Nerve van Patricia Churchland worden genoemd. John de Graaf aan het einde van de tafel, die eerder zijn eigen boek ter sprake bracht, spreekt met ingehouden stem: ‘Sommige mensen lijken minder empathie te hebben.’ Hij kijkt even weg, alsof hij zijn woorden wikt, en vervolgt: ‘Ze bereiken vaak meer, maar het laatste stukje menselijkheid verdwijnt.’ Zijn gezicht spreekt boekdelen: hij worstelt zichtbaar met het idee dat succes soms ten koste gaat van menselijke relaties.

De sfeer wordt steeds intenser wanneer persoonlijke ervaringen worden gedeeld. Een vrouw, haar handen zachtjes rustend op de tafel, begint te vertellen over de dienstweigering van haar schoonzoon. Haar ogen worden een beetje vochtig wanneer ze terugdenkt aan de zware keuze die hij destijds moest maken. ‘Hij weigerde dienst, en hoewel hij geen gevangenisstraf kreeg, was het een zware keuze.’ Haar stem is stil, maar de kamer luisterd aandachtig. De stilte na haar verhaal voelt beladen, en even lijkt het alsof iedereen haar pijn deelt.

De spanning breekt iets wanneer een andere vrouw begint te praten over haar broer die in Libanon diende in de jaren ’80. Ze lacht zachtjes: ‘Je wordt getraind om bereid te zijn iemand te doden, maar dat weet je pas echt als het moment daar is.’ De groep reageert met knikkende hoofden. Het lijkt alsof de afstand tussen de deelnemers kleiner is geworden; er is een gezamenlijke reflectie op de menselijke ervaring en de zware morele keuzes die daarmee gepaard gaan.

Het meest opvallende moment van de ochtend ontstaat wanneer het onderwerp verschuift naar de invloed van moderne media op geweld. Een van de deelnemers, stelt met een zeker cynisme: ‘Als je jong bent, ben je een gevaar voor de samenleving,’ doelend op de normalisatie van geweld in games en films. Hij werpt een blik door de kamer, wachtend op instemming. En die komt. Het gesprek krijgt hierdoor een scherp randje, waarbij iedereen lijkt te erkennen hoe kwetsbaar jonge generaties zijn voor de beelden en boodschappen die ze dagelijks ontvangen.

Aan het eind van de bijeenkomst heerst een gevoel van verbondenheid. De filosofische teksten mogen dan eeuwenoud zijn, de gesprekken hebben bewezen dat ze nog altijd relevant zijn in het dagelijks leven. Terwijl de koffie koud is geworden en de boekjes weer worden ingepakt, blijft de vraag hangen: waarom, ondanks alle technologische vooruitgang, is de mens nog steeds niet in staat om in vrede samen te leven? Een vrouw verwoordt het treffend: ‘We sturen raketten naar Mars en maken smartphones, maar we slagen er niet in om in vrede te leven.’

De wekelijkse bijeenkomsten in De Bilt bieden deelnemers de kans om in een veilige en open omgeving deze moeilijke vragen te bespreken. Iedereen die geïnteresseerd is in filosofie en diepgaande gesprekken is welkom om deel te nemen.

Luister hier naar de audioreportage van Lieke Suijk van de filosofie bijeenkomst: