Benzine, een pakje sigaretten, een fles wodka, allemaal hebben ze één ding gemeen: de overheid heft accijns over deze producten. In 2020 ontving de Nederlandse overheid 11,6 miljard euro aan accijns. Elk jaar betaalt de Nederlander accijns aan de overheid. Waarom betalen we accijns? Over welke producten wordt accijns geheven en waarom op deze producten? 

Wat zijn accijns en waarom worden er accijns geheven? 

Accijns is een vorm van indirecte belasting die over de verkoop van bepaalde goederen wordt geheven, om zo het gebruik van deze goederen te verminderen. Goederen waarover we tegenwoordig accijns betalen zijn bijvoorbeeld: alcoholhoudende producten, tabaksproducten en brandstof.  De accijns is inbegrepen in de prijs die we betalen voor een product. De hoogte van accijns verschilt per product en wordt regelmatig aangepast. Naast accijns betaal je ook nog btw over deze goederen. 

© Belasting & Douane Museum, C.M. Kooi, Jaarboek de Oranjeboom, Nationaal Douane Museum, Belastingdienst Douane, Historiek, Universiteit Tilburg, Overheid, Ahold.

Waarom wordt op het ene product wel en op het andere product geen accijns geheven? 

Hoewel er over brandstoffen wél accijns worden geheven, is de brandstof kerosine vrijgesteld van accijns. Hoe komt dit? 

Over producten waarvan de overheid denkt dat die schadelijk zijn voor onze gezondheid wordt accijns gegeven. Hieronder vallen soms ook schaarse producten, zodat deze minder verkocht worden. Zo werd er ooit accijns geheven over bijvoorbeeld graan, suiker en mineralen oliën. Inmiddels zijn sommige accijnzen verdwenen, omdat wij deze als eerste levensbehoefte zijn gaan zien. Maar op andere mineralen oliën zitten nog steeds accijns of zijn er juist accijns gekomen. 

Op producten die moeilijk te verkrijgen zijn zitten ook accijnzen. Dit is gedaan in de hoop dat mensen deze producten minder zouden kopen en het niet op zou raken. Daarnaast zijn er ook producten waarbij het produceren schadelijk is voor het milieu. Accijnzen zitten op deze producten zodat mensen ontmoedigd worden om ze te kopen.  

Vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog werd het verdrag van Chicago afgesloten. In dit verdrag is bepaald dat de luchtvaartindustrie niet mag worden gehinderd door belastingen en accijnzen. De luchtvaart zou namelijk bijdragen aan een goede verstandhouding tussen landen en volkeren. De luchtvaartlobby haalt dit verdrag sindsdien telkens aan wanneer er gesproken wordt over het al dan niet invoeren van belastingen en accijns. 

Het verdrag is afgesloten in een hele andere tijd dan die waarin wij nu leven. Is het nu geen tijd om op kerosine ook accijns te gaan heffen? 

Inkomstenstijging accijns 

De inkomsten van accijnzen zijn door de jaren heen enorm gestegen. Allereerst heeft dat te maken met de inflatie, die sinds 1997 een kleine 2% per jaar is. Doordat de accijnzen hoger worden om bijvoorbeeld roken te ontmoedigen zijn de accijnsinkomsten ook sterk gestegen. De prijs van een pakje sigaretten was in 1995 ongeveer €2,30 waar dit nu €8,20 bedraagt.  

De benzineprijzen hebben ook veel invloed op de stijging van de inkomsten uit accijnzen. Bij brandstoffen wordt er een percentage van de verkoopprijs ingehouden aan accijnzen. Doordat de verkoopprijs van brandstoffen enorm is gestegen (25% sinds januari ’20) ontvangt de overheid ook 25% meer inkomsten aan accijns op brandstoffen. 

Welke accijnzen worden er verwacht in de toekomst? 

In het verleden zijn er al op veel verschillende soorten goederen accijnzen geheven om verschillende redenen. De roep op nieuwe accijnsheffingen wordt momenteel steeds groter, denk hierbij aan accijnsheffing op softdrugs. De overheid is namelijk via enkele projecten bezig om marihuana op legale wijze te telen en te verkopen. Daarnaast ligt er het voorstel om accijns te gaan heffen op vlees, fastfood en suiker om het consumeren van deze etenswaren te ontmoedigen. Verder heeft de Europese Unie een plan klaarliggen om eindelijk accijns op kerosine te gaan heffen per 2023. 

© CBS.

VERANTWOORDING 

Tijdens onze data-analyse hebben wij gekeken naar data van de overheid, de belastingdienst, het CBS, en wetenschappelijke rapporten. Daarbij hebben wij meerdere bronnen gevonden die dezelfde informatie en data benoemden en zo elkaars informatie bevestigden. 

De visualisatie betreft accijnsinkomen. Deze is gemaakt met data van het CBS, waarvoor de data gefilterd is op de site van het CBS zelf. Voor de datavisualisatie van accijnssoorten moesten wij zelf de data bij elkaar verzamelen aangezien hier nog geen dataset van bestond. Hierbij is er gebruik gemaakt van data van experts, wetenschappelijke rapporten en historici. Deze informatie zijn wij zelf gaan filteren naar een eigen dataset waarvan de jaartallen in een overzicht zijn gezet. Onze tekst is geschreven op basis van bovengenoemde data, informatie van de overheid, onafhankelijke financiële data, journalistieke nieuwbronnen en gegevens van experts rondom de producten. 

Deze datasets zijn gekozen om niet alleen te kijken naar de inkomsten maar ook naar de soorten accijns. Wij wilden ons verdiepen in de geschiedenis om een overzichtelijk beeld te kunnen bieden aan de lezer. Hierbij kan de lezer terugkijken om zo samen met ons naar de toekomst van accijns te kijken.