Vandaag is het de ‘Werelddag zonder tabak’. Op deze dag wordt aandacht gevraagd voor de negatieve gevolgen van tabakgebruik en het stoppen met roken. Maar het gaat nu niet alleen meer om de tabak, want steeds meer jongeren grijpen naar de vape in plaats van naar een sigaret. De meeste weten ook wel dat het niet gezond is en daarom blijft de vraag: waarom beginnen jongeren met vapen?
Keiharde cijfers
De nieuwste cijfers uit de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen en Jongeren van de GGD Gooi en Vechtstreek liegen er niet om: bijna drie op de tien jongvolwassenen in Hilversum rookt. Dit ligt een stuk hoger dan de twee op de tien van het landelijke gemiddelde. Tegelijkertijd blijken jongvolwassenen in Hilversum gemiddeld minder vaak te vapen dan elders in het land, maar onder de jongeren (2e en 4e klas) is het vapen juist populairder dan roken. Sterker nog, in de afgelopen vier jaar is het vapegebruik onder jongeren in Gooi en Vechtstreek met bijna 700% gestegen en houden in Hilversum nu één op de tien minimaal één keer per week een vape tegen de mond.
Bron: Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024, GGD’en en RIVM
Bron: Gezondheidsmonitor Jeugd 2023, GGD’en en RIVM
De moderne sigaret
Net buiten het schoolplein om de hoek van het Lucent College in Hilversum staan om half vier ’s middags een samengedromd groepje van vier jongeren. Ze staan nog even na te kletsen. Een van hen, Stijn (15), heeft geen sigaret in zijn hand, maar een vape in opvallende kleuren. Hij laat hem zien en op de vraag waarom hij vapet en niet rookt, moet hij lachen: ‘Weet je niet hoe vies roken is en hoe erg dat stinkt, ik ben blij dat we deze dingen nu hebben.’ Terwijl de rookwolkjes opstijgen, beginnen ze er openhartelijk over te praten. Een van zijn vrienden, Dylan (15), vertelt hoe makkelijk hij eraan kan komen. ‘Via-via koop ik hem over en vaak nog goedkoop ook. Zoveel vrienden die ik ken die doen het ook en ik word er rustig van.’ Volgens de jongens is het vapen al te erg genormaliseerd om het tegen te kunnen houden.
De ‘onschuldige’ vape
Volgens Kinderarts Carole Lasham, werkzaam in Tergooi MC in Hilversum, komt de vape onder veel jongeren in een te goed daglicht te staan. ‘Ze hebben niet door hoe slecht het voor ze is’, waarna ze met een aantal schokkende feiten komt: ‘Uit onderzoek blijkt dat één vape gelijkstaat aan het roken van zo’n veertig sigaretten. Daarnaast is één vape genoeg om verslaafd te raken. Binnen zeven seconden komt er dopamine in je hersenen vrij, waardoor je je goed voelt. Maar doordat je hersenen veranderen, heb je steeds meer nicotine nodig om hetzelfde geluksgevoel te ervaren. En dan nog met in je achterhoofd dat nicotine net zo verslavend is als heroïne. Kortom, het is troep!’
Van een oplossing, naar één grote flop
Lasham vertelt dat de e-sigaret in eerste instantie op de markt werd gebracht om mensen te helpen stoppen met roken. ‘Dit door langzaam af te bouwen in nicotine, totdat je een e-sigaret zonder nicotine overhoudt. ‘Helaas blijkt dit idee één grote flop te zijn, want hieruit is de vape ontstaan met allerlei lekkere smaakjes en mooie kleuren die de jongeren aantrekken’. Deze marketingtechnieken die tabaksfabrikanten gebruiken om jongeren aan te trekken, behoren dit jaar dan ook tot het thema van de Werelddag zonder tabak.
Adviseur Gezondheidsbevordering bij GGD Gooi en Vechtstreek Marlou Hensen bevestigt dat de cijfers in Hilversum opvallend zijn: ‘We weten niet helemaal hoe het komt dat Hilversum samen met Gooi en Vechtstreek er zo bovenuit steekt. Wel lijkt de stap naar roken voor jongeren groter te zijn dan naar het pakken van een vape. Uit onderzoek blijkt dat door vapen de kans op roken vier keer zo groot wordt.’ Maar wat maakt die kans uit als vapen al minstens zo slecht is als roken? Hebben we de stap naar de gezondheidsrisico’s juist niet kleiner gemaakt voor jongeren? ‘Ja, en dit is zorgwekkend. Ondanks het verbod op de verkoop van vapes met smaakjes sinds 1 januari 2024, komen jongeren er nog steeds gemakkelijk aan.’ Volgens Hensen is het belangrijk dat niet alleen jongeren, maar ook hun omgeving wordt betrokken. ‘Denk aan voorlichting voor schoolbesturen, trainingen voor docenten en ouderavonden voor ouders.’
Wat doen scholen?
Theo Oosterhagen, leerjaarcoördinator van de bovenbouw van het Lucent College in Hilversum, vertelt dat hij merkt dat het vapen buiten school een eigen leven gaat lijden. ‘Ondanks het verbod zie ik wel eens scholieren, weliswaar buiten het schoolplein, met de vape aan de mond. Dit probleem is te groot om alleen op school aan te pakken, dus betrekken wij ook de ouders erbij op de ouderavonden en werken we samen met de GGD.’ Zo worden er door veel scholen het preventieprogramma ‘Helder op School’ ingezet. ‘We proberen met het programma het bewustzijn onder de leerlingen te vergroten en zo te voorkomen dat ze gaan vapen.’
