Stomverbaasd kijken de bezoekers naar de tentoonstelling ‘ A story of fake news’. Deze serie foto’s laat zien hoe gevaarlijk nepnieuws is en hoe technologie onze kijk op de werkelijkheid beïnvloedt. De Noorse fotojournalist Jonas Bendiksen deed onderzoek naar het dorpje Veles in Noord-Macedonië. Vanuit dit dorp werd tijdens de Amerikaanse verkiezingen in 2016 veel nepnieuws verspreid.
Bij binnenkomst in de kelderachtige ruimte vallen foto’s op de donker groene muren meteen op. De foto’s van de verlaten stad Veles aan de muren van de tentoonstelling lijken op het eerste gezicht weinig te vertellen. Toch laat Bendiksen op een indrukwekkende manier zien hoe eenvoudig het is om met moderne technologie overtuigende, maar verzonnen verhalen te creëren. In de stad Veles, met 55.000 inwoners, is de afname van goedbetaalde banen de oorzaak van een bloeiende zwarte markt voor laagwaardig nepnieuws. Meer dan 100 politieke websites zijn hier geregistreerd. Dit wordt duidelijk door de tentoongestelde foto’s, waarbij bezoekers vaak nietsvermoedend door de ruimte lopen. De schok op de gezichten van bezoekers bij het verlaten van de tentoonstelling spreekt boekdelen. Bendiksen heeft in deze tentoonstelling gebruikgemaakt van AI door computergegenereerde mensen toe te voegen aan de echte foto’s uit Veles. Iets wat veel verbaasde blikken opleverde bij bezoekers. Hij probeert met de foto’s mensen te helpen met mediawijsheid en te benadrukken hoe belangrijk het is om kritisch te denken. Maar wat is het gevolg van desinformatie nou eigenlijk? ‘Desinformatie is het bewust fabriceren en manipuleren van content om mensen te beïnvloeden,’ aldus Patricia van Rijswijk, Specialist Nieuwswijsheid. ‘Nepnieuws is een vorm van desinformatie. Een gefabriceerd bericht dat er uit ziet alsof het is gemaakt door een nieuwsorganisatie,’ vertelt van Rijswijk. Ondanks de schrik van velen bij het besef dat ze voor de gek zijn gehouden, liet een jonge bezoeker weten dat ze na deze tentoonstelling anders naar media kijkt. Ze merkte op dat het probleem van desinformatie al bekender is bij de jongere generatie en dat ze nu zelf kritischer naar nieuws kijkt.
Foto gemaakt door Jonas Bendiksen waarin AI verwerkt is – Foto; Noura El-Ali
Staand tussen de tentoonstelling over nepnieuws vertelt Carina van Roekel van Marketing en Communicatie bij Museum Hilversum over waarom dit project juist in Hilversum staat. ‘Hilversum is de mediastad en dit gaat natuurlijk over nepnieuws dus wij vinden dat het qua media goed bij Hilversum past’ ,zegt van Roekel. Ook laat ze weten dat het ook bij het Museum Hilversum past omdat ze hedendaagse tentoonstellingen vertonen en een fotojournalist als Bendiksen goed aansluit op wat ze willen aanbieden in het museum.
In de tentoonstelling waren op verschillende plekken exemplaren van Bendiksens boek ‘The book of Veles’ te vinden, waarin bezoekers konden bladeren. In het boek vertelde hij over de stad Veles. Bij de publicatie in 2022 liet hij echter een belangrijk detail achterwege. Bladerend door het boek waren verschillende quotes en essays te vinden. Al deze quotes en essays waren door AI gegenereerd. Zonder dat de mensen zich hiervan bewust waren, werd het boek wereldwijd gelezen, net zoals in het museum. Totdat Bendiksen op twitter en facebook werd beschuldigd van fraude door een vrouw die beweerde uit Veles te komen. Totdat de schokkende waarheid aan het licht kwam, want ook deze vrouw is door Bendiksen zelf verzonnen.
Friso Brommer ging naar de tentoonstelling en sprak met bezoekers van de tentoonstelling en iemand van het museum
