Het aantal huishoudens in de gemeente Houten met problematische schulden is gestegen van 790 naar 1.050, blijkt uit cijfers van het CBS. De gemeente herkent deze stijging en biedt hulp, maar het bereikt de helft van de inwoners niet die er wel recht op hebben.

Sinds 2019 is het percentage huishoudens met geregistreerde schulden in Houten toegenomen van 3,9 procent naar 5 procent. Die stijging komt volgens de gemeente niet als een verrassing. ‘Deze cijfers herkennen wij,’ zegt Henny van Vlastuin, beleidsmedewerker schuldhulpverlening bij de gemeente Houten. ‘Het is een ontwikkeling die we landelijk terugzien.’

https://localfocuswidgets.net/686462dded8ac

Een stapeling van oorzaken

Er ligt niet een duidelijke oorzaak onder de stijging van schulden in Houten volgens van Vlastuin. De gemeente denkt dat het komt door een mix van hoe de regels nu werken en van dingen in de samenleving. ‘De coronacrisis bracht voor veel mensen grote onzekerheid over hun inkomen’, legt van Vlastuin uit. ‘Daarnaast was er een periode van uitzonderlijk hoge inflatie van gemiddeld 10 procent. Ook dat speelt mee.’

Er zijn ook meer mensen met tijdelijke banen en hierdoor zijn ze minder zeker van hun inkomen, vertelt de gemeente. De toename van eenpersoonshuishoudens speelt ook volgens van Vlastuin een rol: ‘Zij zijn financieel onzekerder’.

De gemeente merkt ook diepere oorzaken op, zoals de rol van sociale media. Mensen geven hierdoor veel meer uit dan ze eigenlijk kunnen. Ze kunnen dus het makkelijker aangaan van schulden via ‘buy now, pay later’-systemen. Incassobureaus zijn strenger geworden en letten veel minder op de persoonlijke situatie van mensen, zoals wat van Vlastuin zegt: ‘Incasso werd steeds meer gericht op maximaal rendement, waarbij de mens op de achtergrond raakte.’

Het toeslagenstelsel wordt ook genoemd. ‘Een vijfde van de mensen met schulden heeft de Dienst Toeslagen als schuldeiser. Het huidige stelsel werkt op basis van voorschotten en jaarrecht. Kleine wijzigingen kunnen daardoor grote gevolgen hebben. Dat maakt het kwetsbaar’, aldus van Vlastuin.

Hulpverlening en preventie

Op verschillende manieren probeert de gemeente Houten inwoners te ondersteunen met geldproblemen. Het terugbetalen van schulden is korter geworden, er wordt vaker gekozen voor een regeling waar mensen alleen nog aan de gemeente hoeven terug te betalen en ze houden rekening met wat iemand minimaal nodig heeft om van te leven. De gemeente werkt ook samen met hulpwebsites, zoals de Nederlandse Schuldhulproute en Bereken Uw Recht.

Sinds 2021 wordt er actief opgetreden bij betalingsachterstanden. Wanneer iemand achterloopt met bijvoorbeeld energie, huur of zorgpremie, wordt er contact opgenomen. ‘We maken daarbij onderscheid tussen enkelvoudige, gelijktijdige en opvolgende signalen’, zegt van Vlastuin. ‘De actie varieert  van telefonisch contact tot een huisbezoek.’

Houten zet ook in op communicatie en bereikbaarheid om schulden te voorkomen. Hiervoor zijn er campagnes, een vernieuwende flyer, meer aandacht voor nazorg en financiële inloopmomenten. ‘We werken outreachend en willen dat mensen duurzaam uit de schulden blijven’, aldus van Vlastuin.

De hulp bereikt maar de helft

De hulp komt lang niet bij iedereen terecht. ‘Gemiddeld genomen bereiken onze regelingen 50 procent van de inwoners. Dat betekent eveneens dat 50 procent geen gebruik maakt van de regelingen terwijl ze hier wel recht op hebben. Dat is een zorgelijke constatering’, vertelt van Vlastuin.

Volgens van Vlastuin ligt dat deels aan de regels en hulp die allemaal zijn verdeeld over verschillende plekken. ‘Onze maatschappij is complex. De wet- en regelgeving is ingewikkeld geworden en het aanbod is verdeeld over verschillende niveaus. Juist kwetsbare inwoners krijgen te maken met de meest complexe regelingen.’

Van Vlastuin vindt dat het anders moet: ‘Het is niet reëel om te verwachten dat een inwoner feilloos alle regelingen overziet. Wat nodig is, is een verandering in kijken, denken en handelen: van systemen naar mensen. Van veelvoud naar eenvoud. De uitgangspunten moeten zijn: vertrouwen, maatwerk, de menselijke maat en een gedeelde verantwoordelijkheid.

De U-pas als voorbeeld

Peter van Bemmel, coördinator van Stichting Leergeld Houten ziet dat de hulp niet altijd terechtkomt bij wie het nodig heeft. Hij noemt de U-pas als voorbeeld: een kortingspas voor mensen met een laag inkomen, ingevoerd in Houten op 1 juli 2023. ‘We zagen dat veel kinderen niet konden sporten, zwemmen of mee op schoolreisje. Daarom sloot Houten zich aan bij het U-pas-systeem.’

Ondanks alles wordt de pas nog niet breed gebruikt. ‘Veel mensen weten niet dat ze ervoor in aanmerking kunnen komen, of ze hebben schaamte om het aan te vragen of ze vinden het aanvraagproces te ingewikkeld’, zegt van Bemmel. ‘Mensen stellen het ook uit als ze al in de stress zitten door geldzorgen.’

Volgens hem worden sportclubs en scholen wel actiever in het wijzen op de pas. ‘Er is een opkomende verandering bezig, maar het bereik is nog niet wat het zou moeten zijn en wat we willen brengen.’

Beleidsplannen in ontwikkeling

In de tussentijd blijft de gemeente werken aan verbeteringen. ‘We zijn continu bezig om beleid te verbeteren. Zo onderzoekt Houten momenteel of de individuele inkomenstoeslag automatisch kan worden verstrekt, zodat inwoners die niet zelf aan hoeven te vragen’, zegt van Vlastuin.

Landelijk worden ook plannen ontwikkeld. Van Vlastuin verwijst naar de Kamerbrief die staatssecretaris Maarten van Ooijen op 6 juni 2025 naar de Tweede Kamer stuurde. Hij beschrijft daarin de kabinetsvisie op schulden, armoede en de maatregelen die het Rijk wil nemen.