Houten – Op de middelbare school Het Heemlanden in Houten is het vapen, net als roken, streng verboden op het schoolterrein. Toch neemt het gebruik van de elektronische sigaret onder scholieren toe, vooral buiten de muren van de school. Steeds meer jongeren zoeken hun toevlucht tot de kleurrijke en zoet smakende vapes. Wat trekt hen aan, en wat doet de school eraan om deze ontwikkeling tegen te gaan?

Jacqueline Breuk, afdelingsleider van 4 en 5 havo op Het Heemlanden, is duidelijk over het standpunt van de school: “Ons vapebeleid is hetzelfde als ons rookbeleid: in en op het terrein van school is het verboden om te roken of te vapen. Daarnaast is er, net zoals bij het roken, voorlichting over de fysieke en mentale consequenties van vapen.” Ze benadrukt dat de school zich inzet voor een gezonde leeromgeving, maar geeft ook aan dat de handhaving zijn grenzen kent.

Het rook- en vapeverbod op Het Heemlanden geldt voor alle leerlingen, medewerkers en bezoekers. Bordjes op het schoolplein maken duidelijk dat er een algeheel rookverbod geldt. In de lessen biologie, maatschappijleer of tijdens speciale voorlichtingsbijeenkomsten worden de risico’s van vapen besproken. Toch is het voor leerlingen eenvoudig om deze regels te omzeilen. Net buiten het hek van het schoolterrein, bijvoorbeeld op het nabijgelegen fietspad, wordt er geregeld gevapet.

Eén van de leerlingen die regelmatig vapet is Nick van den Acker, 16 jaar oud en leerling in 5 havo. Hij staat soms met klasgenoten net buiten het schoolplein en neemt dan een trekje van zijn vape. “Het is relaxed, je krijgt er geen vieze smaak van in je mond zoals bij sigaretten. En het ruikt gewoon lekker, beetje fruitig,” vertelt hij. Nick gebruikt vaak vapes met smaken als watermeloen, bosbes of mango. “Sommige smaken zijn echt chill. Je proeft amper dat je nicotine binnenkrijgt.”

Nick zegt dat hij zijn vapes via vrienden regelt. “Er zijn altijd wel jongens of meiden die iemand kennen die ze voor je kan halen. Soms kopen ze het online, soms bij een winkeltje in de stad waar niet zo goed wordt gecontroleerd.” Ondanks dat Nick minderjarig is, lukt het hem en zijn vrienden zonder al te veel moeite om aan vapes te komen.

De aantrekkingskracht van vapen lijkt volgens Nick vooral te zitten in de smaakjes, het gemak en de sociale factor. “Bijna iedereen in mijn vriendengroep doet het wel eens. Niet de hele dag, maar gewoon tijdens een pauze of als we naar huis fietsen. Je wordt er niet high van of zo, maar je voelt je wel even chill.”

De school probeert leerlingen bewust te maken van de risico’s van vapen, maar merkt dat jongeren lang niet altijd onder de indruk zijn van de voorlichting. “We hebben wel eens een gastspreker gehad die vertelde over de gevolgen voor je longen. Best heftig, maar daarna gaan veel leerlingen toch weer verder,” zegt Nick.

De verleiding is groot. De vapes zijn klein, makkelijk mee te nemen en kunnen in allerlei kleuren en smaken worden gekocht. Op sociale media worden ze bovendien vaak gepresenteerd als een onschuldig alternatief voor sigaretten, wat het voor jongeren extra aantrekkelijk maakt. Toch zijn de gezondheidsrisico’s niet te onderschatten. Uit onderzoek van het Trimbos-instituut blijkt dat vapen schadelijk is voor de longen en het hart, en dat het verslavend kan zijn door de aanwezigheid van nicotine. Vooral jongeren, van wie de hersenen zich nog ontwikkelen, lopen risico op afhankelijkheid.

Naast de scholen ligt er ook een taak bij ouders en de overheid. Ouders worden door scholen geïnformeerd en gestimuleerd om thuis met hun kinderen te praten over vapen. Tegelijkertijd zijn er landelijke maatregelen in de maak om het gebruik onder jongeren terug te dringen, zoals een verbod op smaakjes en strengere controle op verkoop. Toch lijkt dat nog weinig effect te hebben op de realiteit buiten het schoolhek. “Zolang je het niet op school doet, kijkt niemand er echt van op,” zegt Nick. “En als het straks zonder smaakjes moet, zoeken we wel weer wat anders.”

Vapen onder middelbare scholieren is een groeiend probleem, ook al is het op scholen zoals Het Heemlanden officieel verboden. De combinatie van verleiding, gemak en groepsdruk maakt het lastig om het gebruik terug te dringen. Zolang vapes makkelijk verkrijgbaar blijven en jongeren er nauwelijks sociale of juridische gevolgen van ondervinden, blijft het een uitdaging om deze trend te keren.