In het kader van de Maand van de Geschiedenis, staat Kasteel de Haar deze maand ter discussie: is het kasteel echt of nep? Bezoekers worden uitgenodigd om de authenticiteit van binnen en buiten onder de loep te nemen. Hoewel het bijzondere bouwwerk al sinds de 14e eeuw bestaat, is het kasteel door talrijke reconstructies en vernieuwingen heengegaan. Dit roept een intrigerende vraag op: Wanneer gaat vernieuwing te ver en gaat de authenticiteit van historische monumenten verloren?
Bezoek aan Kasteel de Haar: Te Mooi Om Waar te Zijn?
Het is een zonnige oktoberochtend en Kasteel de Haar heeft zijn poorten geopend. Op het eerste gezicht lijkt Kasteel de Haar helemaal niet zo groot. De entree bevindt zich bij de stallen die vroeger dienden als huisvesting voor de paarden. Pas voorbij de entree wordt de ware omvang duidelijk en is te zien hoe betoverend het kasteel daadwerkelijk is. Met op de achtergond een mooie blauwe lucht, rijzen de torens sprookjesachtig hoog boven de bezoekers uit. De haast eindeloze tuinen rondom het kasteel, een grote ophaalbrug en bijzondere architectuur doen het lijken alsof het kasteel recht uit de middeleeuwen komt. Maar is dat wel de werkelijkheid?
De Rijke Geschiedenis van Kasteel de Haar
Kasteel de Haar heeft een rijke geschiedenis die terug gaat tot de 14e eeuw en wordt in 1391 voor het eerst in documenten genoemd. Destijds diende het als verdediging tegen invallen en plunderingen, maar na een aantal grote beschadigingen kwam het kasteel in verval. Het bleef honderden jaren een ruïne, tot het in 1890 in handen kwam van baron Etienne van Zuylen van Nijevelt en zijn vrouw, de barones Helene de Rothschild. Vastberaden om de oude glorie te herstellen, gaven zij architect Pierre Cuypers de opdracht het kasteel een nieuw leven in te blazen – uiteraard inclusief de onmisbare grandeur.
De restauratie was niet zomaar een opknapbeurt, het project was één van de langstdurende restauraties die ooit in Nederland plaatsvond en duurde maar liefst twintig jaar. Cuypers, bekend van onder andere de architectuur van het Rijksmuseum en het Centraal Station van Amsterdam, toverde de ruïne uiteindelijk om tot een luxueus kasteel in neogotische stijl. Voorzien van uitgestrekte balzalen, interieur van hoge kwaliteit, en zelfs centrale verwarming en elektriciteit.
Al die pracht en praal is natuurlijk bewonderingswaardig, maar wat betekenen deze moderne vernieuwingen voor de historische aard en authenticiteit van het kasteel? Melissa Prals, onderdeel van het marketingteam van Kasteel de Haar, vertelt dat veel bezoekers het gebouw als nep bestempelen. “Veel mensen noemen het kasteel nep, omdat het geen origineel middeleeuws kasteel meer is.” vertelt ze. “Natuurlijk snap ik dat het geen echt middeleeuws kasteel is, maar er zijn wel onderdelen, bijvoorbeeld van de ruïne, die blijven bestaan en die mee zijn genomen in de herbouw van dit kasteel. Dat maakt het moeilijk om het kasteel volledig als nep te beschouwen”
Volgens Prals zijn de nieuwere delen en objecten echter net zo waardevol. “Bezoekers vragen ons wel eens waarom we de moderne objecten tentoonstellen, maar naar mijn mening zijn die net zo belangrijk als de oudere delen. De familie heeft juist één van de belangrijkste rollen gespeeld in de geschiedenis van het kasteel.”
Bezoekers Delen Ervaring
Niet alleen Prals denkt na over deze kwestie, ook bezoekers staan stil bij de echtheid van Kasteel de Haar. Één bezoeker vertelt na afloop van haar bezoek dat ze het kasteel prachtig vond. “Ik heb echt genoten,” vertelt zij enthousiast. “Het is duidelijk dat er veel moeite is gestoken in het behoud en de presentatie van de geschiedenis.” Ook heeft ze de vraag over de echtheid van het kasteel voor zichzelf kunnen beantwoorden. “Ik denk wel dat het authentiek is, maar er zijn ook delen bijgemaakt om het nog indrukwekkender te maken.”
Deze bezoeker onderstreept de verdeeldheid over de vraag wat “echt” en “nep” is. Voor sommige is het kasteel een indrukwekkende beleving, ongeacht de restauraties, terwijl andere zich afvagen in hoeverre het kasteel nog trouw is aan zijn oorsprong.
De grens van restauratie: hoe ver is te ver?
De discussie gaat verder dan alleen de muren van dit gebouw. “Restauraties zijn heel waardevol in het behouden van historisch erfgoed.” stelt Pralt. “Ergens snap ik de discussie, want hoever kan restauratie gaan voordat een gebouw niet meer datzelfde gebouw is.” Het antwoord op die vraag is allesbehalve eenvoudig. “Hoewel het misschien niet meer volledig middeleeuws is, is de geschiedenis van dit kasteel nog steeds voelbaar. Wanneer iets nou te ver gaat, weet ik niet. Kasteel de Haar voelt voor mij in ieder als geval de perfecte balans.
Conclusie: Niet de Grens maar de Verbinding.
Terwijl de discussie over echtheid voortduurt, blijft één ding zeker: Kasteel de Haar weet al eeuwen generaties te betoveren. Misschien is het wel helemaal niet zo belangrijk om de ‘echtheid’ te achterhalen, en ligt de ware essentie juist in de verhalen die al generatieslang worden doorgegeven. Het spraakmakende bouwwerk bewijst dat behoud en vernieuwing samen kunnen gaan en dat geschiedenis meer is dan slechts de stenen van een gebouw: het zijn de verhalen van de bezoekers die haar telkens weer tot leven brengen.
