Praten over de dood is uitgebreid gedaan op 10 oktober bij NUT (Nieuw Utrechts Toneel) in Leidsche Rijn. Dit kwam tot stand door een installatie gecreëerd door Hanna Timmers en Gerbrand Bos. De naam van de voorstelling is “voor als je dood gaat”. Het doel is om het gesprek over sterven en dood toegankelijker te maken.
Hanna Timmers (theatermaker) is in gesprek gegaan met 14 mensen die de dood van hun directe geliefde van dichtbij hebben meegemaakt. Zij hebben een gesprek gehad met Timmers over hun ervaring. Dit sluit goed aan bij het doel van de installatie: het gesprek over de dood makkelijker kunnen voeren. Praten over de dood is een taboe in de samenleving. In een recente campagne van SIRE staat dat ruim 1 op de 3 mensen nooit over de dood praat.
De informatie die Timmers heeft opgedaan in de 14 gesprekken is uitgewerkt door vormgever Gerbrand Bos. De door Bos gedetailleerde creatie staat midden in de ruimte tussen de bezoekers. Het bevat allerlei verschillende verhalen met allemaal een eigen betekenis. Het kunstwerk heeft een levendige uitstraling met een hoop persoonlijke accenten. 14 lades moeten de verhalen vertellen van de rouwende mensen. In iedere lade is een persoonlijk verhaal uitgebeeld. “Ik heb gezocht naar hoe ik de dood levendig kan afbeelden”, vertelt Bos. De reacties vanuit de zaal zijn zeer positief. De inhoud van de lades zorgt voor herkenning bij het publiek. Er wordt een boekje met informatie over ieder verhaal uitgedeeld. Elke lade heeft een nummer met een naam, waardoor elk verhaal uitgebreid terug te lezen is.
In de zaal heerst een vredige sfeer, die wordt afgewisseld door momenten van verdriet en humor. Een traan op het ene moment, een lach op het volgende moment. Volgens Timmers is het maar net hoe je naar de dood kijkt. Iedereen heeft zijn of haar eigen emoties waarmee ze naar de dood kijken. Het grootste deel van de voorstelling bestaat uit luisteren en bewonderen, maar er is ook tijd voor publieke interactie. “Zoek iemand op die je niet kent en praat over emoties die bij de dood komen kijken”, geeft Timmers als opdracht mee aan de zaal. Met een hoop lawaai en ongemak staat het publiek op. Duo’s vormen zich al snel en er vormen zich mooie gesprekken. De conclusie van de opdracht is: Het maakt niet uit welke emotie de dood bij je oproept, zolang je er maar over praat.
Het publiek is divers. Zowel familie, vrienden en buitenstaanders zitten in de zaal. Met een geïnteresseerde houding kijkt Nienke Overvliet naar de installatie. Zij is geestelijk verzorger in het St. Antonius ziekenhuis in Utrecht en heeft regelmatig te maken met de dood op haar werk. Overvliet heeft samen met haar enthousiaste collega’s van het ziekenhuis geholpen met het creëren van het kunstwerk. Ook zij heeft met Timmers gesproken over het beladen onderwerp. “Na een lange tijd gewerkt te hebben aan dit project is het leuk om het ook fysiek te zien”, zegt Overvliet met een trotse uitstraling. Trots is een emotie die bij meerdere aanwezigen overheerst. Zo zegt het creatieve brein achter het project Bos: “Het is natuurlijk een beladen middag, maar alle mensen die hebben meegewerkt, zijn ook trots op het resultaat.” Dit is duidelijk voelbaar in de zaal.
Wanneer de voorstelling klaar is, ontvangen Timmers en Bos een luid applaus en een hoop lof. Proostende glazen en nagepraat sluiten de middag af. Bezoekers geven elkaar een laatste knuffel en vertrekken een voor een richting huis. Het doel van de voorstelling “mensen makkelijker over sterven en de dood laten praten” is behaald.
Bram van der Veen deed verslag over de dag.
Tekst door Luuk Roeleven & audio door Bram van der Veen
