In Nieuwegein is het aantal meldingen van verwarde personen bijna drie keer zo sterk gestegen als in de rest van Nederland, volgens cijfers van het CBS. Uit nieuwsberichten blijkt bovendien dat verwarde personen steeds vaker betrokken zijn bij geweldsincidenten. De politiechef van Midden-Nederland stelt dat dit een gevolg is van een tekort aan zorg. Maar kunnen we die conclusie wel trekken?

Volgens cijfers van het CBS werden er in 2015 in totaal 66.030 meldingen gedaan van verwarde personen. In 2024 is dit aantal gestegen naar 149.827, een toename van 126,9%. In Nieuwegein was de stijging zelfs nog groter: daar steeg het aantal meldingen in tien jaar tijd met 310,7%. In de bijgevoegde grafiek is de stijging van het aantal meldingen in Nieuwegein te zien, vergeleken met heel Nederland en Houten.

Wie door de lokale nieuwsberichten uit Nieuwegein bladert, ziet dat er regelmatig geweldsdelicten plaatsvinden waarbij de dader als ‘verward persoon’ wordt omschreven. In een artikel van de Volkskrant van februari dit jaar, over een 11-jarig meisje dat willekeurig slachtoffer werd van een verward persoon, stelt politiechef Michel de Roos: “Dit is geen incident, maar het resultaat van een structureel probleem. Als de politiek geen fundamentele keuzes maakt om de zorg voor complexe, psychiatrische patiënten echt te verbeteren, gaat zoiets gewoon weer gebeuren.”

Veranderingen bij de GGZ

In de psychologie is ‘verward persoon’ geen officiële diagnose. De term verwijst meestal naar iemand die tijdelijk of structureel het contact met de werkelijkheid kwijt is, en daardoor verwarrend, onvoorspelbaar of ontregeld gedrag vertoont. De persoon kan dingen zien of horen die er niet zijn, of overtuigd zijn van ideeën die niet kloppen. “Daarnaast zie je vaak desorganisatie: ze zijn niet in staat orde aan te brengen in hun denken, voelen of handelen. Je merkt dat vaak in een gesprek; ze zijn niet goed te volgen,” aldus psychiater Aleid Grijpma (60).

Wanneer de politie een verward persoon aanhoudt en vermoedt dat er psychiatrische problemen spelen, kan zij rechtstreeks de crisisdienst inschakelen. Deze dienst bezoekt de persoon thuis of op het politiebureau en beoordeelt of er sprake is van een psychiatrisch probleem en welke hulp nodig is. Soms wil de persoon geen hulp, waarna de crisisdienst beoordeelt of gedwongen opname of behandeling noodzakelijk is. Als de veiligheid van anderen in het geding is, wordt besloten tot behandeling of wordt een crisismaatregel aangevraagd. Daarbij schrijft een psychiater een verklaring, waarna de burgemeester kan besluiten tot een verplichte opname van drie dagen.

Opvallend is dat in 2020 de Wet BOPZ (Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen) werd vervangen door de Wet verplichte GGZ (Wvggz). Het belangrijkste verschil is dat verplichte zorg sindsdien niet meer uitsluitend binnen een instelling hoeft plaats te vinden. Ook thuis of in een polikliniek kan verplichte zorg worden verleend. Daarnaast is de rechtspositie van de patiënt en diens naasten versterkt, met meer mogelijkheden om klachten in te dienen. Het doel hiervan is verplichte zorg — die vaak als zeer ingrijpend wordt ervaren — zoveel mogelijk te beperken en waar mogelijk zorg op basis van vrijwilligheid te bieden.

Grijpma, die sinds 2002 werkzaam is bij GGZ Centraal, ziet in haar werk de gevolgen van het zorgtekort in Nederland: “In een acute situatie is de zorg vaak beschikbaar, maar zodra iemand is opgeknapt en weer naar huis kan, ontstaan er problemen. Voor poliklinische zorg bestaan lange wachttijden. Mensen moeten vaak maanden wachten, wat hun klachten verergert, waardoor uiteindelijk meer en zwaardere zorg nodig is.”