NIEUWEGEIN – Nieuwegein heeft met 25 sportscholen een ruim aanbod, maar kampt toch met het hoogste percentage ernstig overgewicht in de regio. Steeds jongere inwoners melden zich voor behandelingen tegen obesitas, wat zorgwekkend is. De gemeente reageert met een ambitieus programma om gezondheid en leefstijl te verbeteren, maar gedragsverandering blijkt de grootste uitdaging.
Veel sportscholen, weinig resultaat
In Nieuwegein is er aan sportscholen geen gebrek, toch is het percentage inwoners met overgewicht erg groot. Nieuwegein beschikt over 25 sportscholen, blijkt uit cijfers van goedesportschool. Dat is meer dan in Amersfoort, dat met 162.000 inwoners aanzienlijk groter is. Utrecht telt met ruim 377.000 inwoners ongeveer 54 sportscholen. Omgerekend komt Nieuwegein (met circa 64.000 inwoners) op 1 sportschool per 2.560 inwoners, een bovengemiddeld aanbod.
Toch laat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een ander beeld zien als het gaat om gezondheid. Volgens de meest recente Gezondheidsmonitor heeft 51% van de volwassenen in Nieuwegein overgewicht, waarvan 17% ernstig. Ter vergelijking: in Utrecht is dit 37% overgewicht en slechts 11% ernstig. Nieuwegein scoort daarmee het hoogst in de regio Utrecht, ondanks het ruime sportaanbod.
Nieuwegein telt ook relatief veel ouderen: ruim 11.000 inwoners zijn 65 jaar of ouder volgens het CBS. Wanneer deze groep buiten beschouwing wordt gelaten, komt het aantal inwoners per sportschool uit op circa 1.800, ogenschijnlijk voldoende, maar toch wordt het aanbod beperkt benut.
Jongeren steeds vaker patiënt
Volgens de obesitaskliniek in Nieuwegein wordt de doelgroep zichtbaar jonger. ‘De gemiddelde leeftijd van mensen met overgewicht ligt rond de veertig’, zegt een zorgmedewerker. ‘Met medicatie is dat vijftig, maar bij operaties zien we tegenwoordig ook dertigers en twintigers.’
Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat in 2023 ruim 14% van de jongeren tussen de 18 en 25 jaar al overgewicht heeft, een stijging ten opzichte van eerdere jaren. De kliniekmedewerker noemt ook gemakzucht als belangrijke factor. ‘Mensen pakken sneller de bus, gebruiken elektrische fietsen of fatbikes en bewegen gewoon minder.’
Dat beeld wordt bevestigd door Duurzaam-Ondernemen.nl: 54% van de Nederlanders bezit inmiddels een e-bike, en 34% gebruikt die minstens wekelijks. ‘Het draagt bij aan minder beweging in het dagelijks leven’, zegt de medewerker. ‘En als je daar chips en frisdrank aan toevoegt, waar we er volgens mij honderd soorten van in de supermarkt hebben,krijg je een giftige combinatie. Het is verslavend spul. Het mag van mij verdwijnen.’
Kleine aanpassingen
Kleine aanpassingen in hoe je als persoon leeft, zijn volgens de medewerker van de obesitaskliniek de oplossing. Hoewel het probleem groot is, pleit de kliniek niet voor sportprogramma’s. ‘Het zit niet alleen in meer sporten, maar vooral in kleine aanpassingen: neem de trap, fiets wat vaker echt, loop een rondje’, legt de medewerker uit. Ook minder frisdrank drinken en suiker eten helpt enorm, legt de medewerker uit. Volgens de Gezondheidsraad vergroot het drinken van veel dranken met suiker de kans op overgewicht en diabetes type 2. Het advies is dan ook om zo min mogelijk dranken met suiker te drinken. Dit geldt ook voor sappen en smoothies, waar minstens net zoveel suiker in zit. De kliniekmedewerker onderschrijft dat. ‘Als we niets doen, groeit de kloof alleen maar. Ik sta er eerlijk gezegd niet positief in.’
Programma Gezondheid
Ook de gemeente Nieuwegein ziet de urgentie. Met het Omgevingsprogramma Gezondheid 2024–2026 wil ze een integrale aanpak realiseren. ‘Gezondheid is meer dan niet ziek zijn. We willen inwoners helpen om langer, gezonder en gelukkiger te leven’, zegt wethouder Marieke Schouten. Het programma is gekoppeld aan het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorgakkoord (IZA) van het ministerie van Volksgezondheid.
Een belangrijk element daarin is de omgeving. ‘De nieuwe Omgevingswet vereist dat gezondheid wordt meegewogen bij ruimtelijke ontwikkeling. Wij zorgen daarom voor meer groen, veilige beweegroutes en gezondere wijken’, aldus Schouten. In 2024 heeft de gemeente Nieuwegein dan ook 2000m² vergroening gehaald. Met als doel in 2025 dit weer te doen.
Mentale gezondheid
In het programma is er ook aandacht voor de mentale gezondheid, een vaak onderbelicht aspect van leefstijl. ‘Uit de werkgroep Mentale Weerbaarheid blijkt dat inwoners vooral behoefte hebben aan meer regie over hun leven’, zegt Schouten. De gemeente ontwikkelt onder andere wijkgezondheidsagenda’s op maat, afgestemd op demografie en behoefte per wijk. Uit gegevens van de gemeente Nieuwegein blijkt dan ook dat 1 op de 12 volwassenen een hoog risico op angststoornissen of depressieve klachten heeft. 58% van de jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) heeft psychische klachten.
Bewustwording op school
De obesitaskliniek werkt ook samen met basisscholen. ‘Laatst waren we in een klas en bijna alle kinderen hadden koekjes met chocolade bij zich. Dat zou eigenlijk niet meer mogen’, vertelt de medewerker. Volgens haar is het belangrijk dat kinderen vroeg leren wat gezonde keuzes zijn. Volgens onderzoek van gezondeschool neemt het aantal scholen met actief gezondheidsbeleid toe, maar heeft slechts 43% van de basisscholen een structureel voedingsbeleid. Dit percentage is gebaseerd op het aantal scholen dat deelneemt aan het programma De Gezonde School. ‘Daar is nog veel te winnen’, zegt de medewerker.
