IJsselstein – De Ommedracht ter ere van Onze Lieve Vrouw van Eiteren vond plaats in de Sint Nicolaas Basiliek in IJsselstein op zondag 25 mei. Tijdens deze katholieke processie wordt het eeuwenoude houten Mariabeeldje als Zetel der Wijsheid vereerd. Het Mariabeeldje wordt op traditionele wijze door IJsselstein gedragen. Het beeldje is al sinds de middeleeuwen het middelpunt van de processie in het rooms-katholieke geloof.

Oorsprong van Mariabeeldje

Het houten Mariabeeldje werd rond 1400 gevonden in het toenmalige dorp Eiteren. Het werd ontdekt door slootgravers in een sloot. Eiteren is nu onderdeel van IJsselstein. Het stelt Maria voor als Zetel der Wijsheid. Dat betekent dat Maria wordt afgebeeld als een soort troon waarop het kind Jezus zit. In de middeleeuwen geloofde men dat Jezus de goddelijke wijsheid was. Door hem op haar schoot te dragen, werd Maria letterlijk de ‘zetel’ van die wijsheid.

Maria wordt zo symbool voor het doorgeven van wijsheid aan mensen. Peter van Houtert, voorzitter van de geloofsgemeenschap van de Sint-Nicolaasbasiliek, benadrukt dat het beeldje meer mensen aanspreekt dan alleen kerkgangers. ‘We zien bezoekers uit Italië, Polen, Indonesië. In veel culturen speelt Maria een centrale rol. Dat maakt deze verering universeel. Mensen herkennen zich in het beeldje, zelfs als ze uit totaal andere werelden komen.’ Die brede aantrekkingskracht is zichtbaar in de samenstelling van de stoet. ‘Soms lopen er drie generaties mee: opa, dochter, kleinkind,” zegt Van Houtert. ‘Dat maakt het beeldje niet alleen religieus relevant, maar ook cultureel waardevol.’

Maria wordt vereerd in Ommedracht

De Ommedracht begint en eindigt bij de Sint-Nicolaasbasiliek. De tocht voert naar de Kapel van Onze Lieve Vrouw van Eiteren. Honderden mensen vullen de houten banken in de Sint-Nicolaasbasiliek. Het is een paar minuten over vier. De Ommedracht begint om kwart over vier en de tocht is ongeveer drieënhalve kilometer lang. De stoet bestaat uit tientallen katholieken, onder wie pastoor Peter Ambting.

Voorop lopen vier dragers in middeleeuwse kledij met het Mariabeeldje. Zij dragen het beeldje op stokken, die samen een frame vormen. Het beeldje is versierd met bloemen. Rond kwart over vijf arriveert de stoet weer bij de basiliek. De Ommedracht wordt afgesloten met het Maria-Lof. Dat is een gebedsdienst ter ere van Maria. De pastoor eindigde de gebedsdienst met de zegen:

Pastoor: de Heer zij met u.

Allen: en met uw geest.

Pastoor: zegen u de almachtige God, de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.

Allen: amen.

‘Het beeldje is een baken van rust, iets om op terug te vallen’

Voor drager John Tersteeg heeft het beeldje een diepere persoonlijke betekenis. De band met het beeldje gaat voor hem verder dan traditie of symboliek. ‘Het is niet alleen het beeldje zelf, maar de gedachtegang erachter. Die hele Mariaverering heb ik van huis uit meegekregen, vooral van mijn moeder.’ Zijn moeder overleed tijdens de eerste coronagolf. “We hebben haar bij het Mariabeeldje in de kerk gezet. Dat was zó bijzonder. Alles klopte toen. Het beeldje is een baken van rust, iets om op terug te vallen.”

De Ommedracht werd jaren niet gehouden, mede door de coronapandemie. Dit jaar keerden de gelovigen massaal terug naar de basiliek. ‘Deze tocht laat zien dat mensen, juist nu, behoefte hebben aan troost en zingeving’, zegt John Tersteeg. Maria is daarin voor veel mensen een herkenbaar figuur. Dat geldt ook buiten het katholieke geloof. Volgens Van Houtert toont de wederopbouw van de traditie de veerkracht van de gemeenschap. ‘De samenleving verandert, maar de behoefte aan zingeving blijft. In tijden van onzekerheid, oorlog of verlies zoeken mensen naar houvast. En Maria biedt dat.’

Bijzondere editie: heilig jaar

De Sint-Nicolaasbasiliek is door het bisdom Utrecht benoemd tot jubelkerk. In het kader van het Heilig Jaar 2025 kunnen gelovigen hier op pelgrimstocht gaan. De benoeming onderstreept de rol van de basiliek als pelgrimsoord. Het is een vorm van erkenning binnen het katholieke geloof. ‘Het is een eer om gekozen te zijn als jubelkerk. Daardoor komen gelovigen uit het rooms-katholieke geloof vanuit de hele wereld hierheen.’

‘Je hoeft de wereld niet te dragen’

De voortdurende verering van het Mariabeeldje laat de blijvende kracht van geloofstradities zien. Niet alleen als religieus ritueel, maar als bron van troost, verbondenheid en herkenning. Volgens Tersteeg blijft er altijd behoefte aan verbondenheid. ‘Zolang mensen blijven geloven, blijft er behoefte aan verbondenheid. En als we goed zijn voor twintig mensen om ons heen, is dat al genoeg. Je hoeft de wereld niet te dragen.’ Voor velen biedt het Mariabeeldje houvast. Het is een tastbaar symbool van geloof, troost en gemeenschap.