IJSSElSTEIN – In IJsselstein daalde het aantal autovernielingen in 2024 met maar liefst 30 procent. Deze ontwikkeling staat in scherp contrast met de landelijke trend, waar juist een stijging van 7 procent werd geregistreerd. Dat blijkt uit cijfers van CBS StatLine. Wat verklaart deze opmerkelijke afwijking in deze gemeente in de provincie Utrecht?

Piekjaar 2023 door rondtrekkende bende

IJsselstein springt eruit als uitzondering op de landelijke toename van autovernielingen in 2024 ten opzichte van 2023. Terwijl het aantal incidenten in veel Nederlandse gemeenten juist toenam, liet de gemeente IJsselstein een duidelijke daling zien. In nabijgelegen plaatsen zoals Lopik was juist sprake van een forse stijging. Beleidsadviseur openbare orde en veiligheid Lara de Jong benadrukt dat de afname in IJsselstein vooral verklaard kan worden door uitzonderlijke omstandigheden in het voorgaande jaar.

‘We hebben in 2023 een uitzonderlijke piek gehad’, vertelt De Jong. ‘In oktober alleen al vonden er in vier dagen veertig auto-inbraken plaats. Normaal zijn dat er veertig in een heel jaar. In totaal kwamen we toen op zo’n 244 auto-inbraken uit.’ Volgens haar ging het om een georganiseerde groep criminelen die specifiek op dure auto-onderdelen joeg. ‘Koplampen van Mercedessen, airbags van Volkswagens en stuurwielen van automaten werden op bestelling gestolen,’ legt ze uit. ‘Het was geen lokaal clubje baldadige jongeren, dit was puur georganiseerde criminaliteit.’

In 2024 keerde de rust terug. Veel van de betrokken verdachten zijn opgepakt en sindsdien is het aantal incidenten weer gedaald naar het oude niveau van 35, een afname van 30%. Daarmee is IJsselstein de opvallendste positieve uitschieter op de regionale criminaliteitskaart met betrekking tot autovernielingen.

Niet dankzij nieuw beleid of toch wel?

Opvallend is dat deze daling niet direct het gevolg lijkt van nieuw gemeentebeleid. ‘We hebben geen specifiek beleid ingevoerd gericht op autovernielingen,’ aldus De Jong. Wel werden kortstondige maatregelen genomen, zoals het plaatsen van waarschuwingsborden, inzet van politieauto’s bij toegangswegen en het mobiliseren van bewoners om hun camera’s ’s nachts aan te zetten. ‘We wilden vooral het signaal afgeven: we zijn alert.’

Toch kan het integrale veiligheidsplan 2023-2026 van de gemeente een rol gespeeld hebben. Dit plan legt de nadruk op preventie, wijkgericht werken en betere samenwerking met inwoners en veiligheidspartners. Al worden autovernielingen daarin niet specifiek genoemd, kan de aanpak wel tot sneller signaleren en optreden hebben geleid.

Het verhaal van een gedupeerde uit 2023
Jan van der Meer (52), bewoner van de wijk Zenderpark en eigenaar van een Mercedes, was een van de slachtoffers in die drukke periode. ‘Op een ochtend kwam ik bij mijn auto en zag dat mijn koplamp en het stuur waren gestolen. Je voelt je dan zo machteloos,’ vertelt Van der Meer nog steeds gefrustreerd. ‘Het was geen willekeurig vandalisme, maar een gerichte actie. Die bende wist precies wat ze wilden hebben.’

Van der Meer benadrukt dat de impact verder ging dan alleen de materiële schade. ‘Het gaf me een onveilig gevoel in mijn eigen buurt. Je durft je auto bijna niet meer onbeheerd achter te laten. Het was moeilijk te geloven dat zomaar onderdelen van mijn auto waren verdwenen een auto waar ik zoveel waarde aan hecht.’ Hij voelt zich gerustgesteld dat de criminelen zijn opgepakt en hoopt dat zoiets nooit meer gebeurt. ‘Het is fijn om te zien dat het aantal inbraken is afgenomen, maar de herinnering aan die periode blijft.’

Regionale en landelijke context

Volgens het Zenderstreeknieuws zijn er binnen de regio grote verschillen. In Lopik steeg het aantal vernielingen aan auto’s juist flink. Deze cijfers bevestigen dat IJsselstein daadwerkelijk een uitzondering vormt. Ook op provinciaal niveau springt de gemeente eruit: Utrecht Nieuws meldt dat IJsselstein de grootste daling van auto-inbraken in de provincie Utrecht heeft gerealiseerd.

Uit een breder regionaal rapport van de politie Midden-Nederland blijkt dat sommige gemeenten in 2024 wel degelijk dalingen lieten zien, maar dat de landelijke trend juist stijgend was. IJsselstein is daarmee niet per se uniek, maar wel heel opvallend vanwege de sterke afname.

Beperkte mogelijkheden voor cameratoezicht

Op de vraag of de gemeente structurele maatregelen overweegt, zoals cameratoezicht, blijft De Jong terughoudend. ‘Volgens de Gemeentewet mogen wij alleen camera’s plaatsen bij openbare ordeproblemen. Voor dit soort incidenten ligt de bevoegdheid bij de politie, maar als de daders al zijn opgepakt, ontbreekt de opsporingsgrond,’ legt ze uit. Ook privacywetgeving beperkt de inzet van structurele camerabewaking. ‘We kunnen niet zomaar overal camera’s ophangen, ook al willen bewoners dat soms wel,’ aldus de Jong.

Context is alles

Op het eerste gezicht lijkt de forse daling van autovernielingen in IJsselstein in 2024 een direct resultaat van effectief lokaal beleid. Maar wanneer je de cijfers naast de context legt, blijkt dat vooral het uitzonderlijke incident in 2023 veroorzaakt door een rondtrekkende bende de statistieken sterk heeft beïnvloed. Die piek was zo extreem dat de terugval in 2024 vooral een terugkeer naar het normale niveau laat zien, eerder dan een structurele verbetering.

Dat neemt niet weg dat de gemeente wel degelijk kortdurende maatregelen nam, zoals het inzetten van politieauto’s, waarschuwingsborden en het activeren van buurtbewoners met camera’s. Deze acties hebben mogelijk bijgedragen aan het snelle stoppen van de inbraakgolf, al is er geen sprake van een nieuw beleid dat specifiek op autovernielingen gericht was.

IJsselstein is daarmee een opvallend voorbeeld van hoe lokale criminaliteitscijfers soms eerder afhangen van eenmalige incidenten dan van langdurige trends of beleidsveranderingen. Het laat ook zien dat statistieken pas echt betekenis krijgen als je ze koppelt aan de verhalen en omstandigheden die erachter schuilgaan.