Afgelopen maandag op 21 oktober werd er in De Nieuws BV van NPO-radio 1 een interview gehouden met Ruth Kronenburg, directrice van Free Press Unlimited. Dit interview ging over persveiligheid. Voorafgaande aan het interview zegt presentatrice Natasja Gibbs het volgende: ‘journalisten zijn steeds vaker het doelwit van geweld’. Het interview gaat vervolgens grotendeels in op journalisten die opereren in gevaarlijke plekken in het buitenland, maar klopt deze uitspraak ook voor journalisten in Nederland?

‘Er is sowieso een toename in de meldingen van Persveilig’, zegt Kronenburg. PersVeilig is een gezamenlijk initiatief van de NVJ, Het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren, de Politie en het Openbaar Ministerie en heeft als doel de positie van journalisten versterken tegen geweld en agressie op straat, op sociale media en tegen juridische claims. Op hun website is er inderdaad sprake van een lichte stijging. In 2022 waren het 198 meldingen, in 2023 waren dat er 218. Er is nog geen overzicht bekend van 2024, dus of de cijfers dit jaar ook zijn gestegen, is nog niet duidelijk.

Kronenburg gaat verder in op deze meldingen: ‘wat vooral nu te zien is, is dat online geweld steeds meer toeneemt. Mensen kunnen veel makkelijker anonieme berichten sturen’. Cijfers van PersVeilig bevestigen dat in 2023 er meer sprake was van online dan fysiek geweld. Volgens haar zijn journalisten ook een makkelijk doelwit, omdat ze zich over onderwerpen uitspreken. Voorheen werd er ook opgetreden tegen online geweld door de politie door middel van het achterhalen van IP-adressen. ‘Zo kon de persoon die een haatbericht had geschreven, daadwerkelijk zien wat voor schade dat aanbrengt, maar inmiddels is de politie daar veel te druk voor’, voegt ze er nog aan toe. Hierdoor krijgt online haat meer vrij spel.

 Bron: Persveilig 

Eigen verantwoordelijkheid

Fréderike Geerdink, onderdeel van het beleidsteam persvrijheid van de NVJ, vindt dat een deel van de verantwoordelijkheid ook bij de journalist zelf ligt. Ze zouden zichzelf een doelwit maken. ‘Het klopt wel dat journalisten steeds vaker het doelwit zijn van geweld, maar dat ligt soms ook deels aan de journalist zelf. Sommige zenders, bijvoorbeeld PowNed, kunnen op locatie ontzettend lastig zijn’. Volgens haar geldt het hoe oprechter je bent richting je bron, hoe makkelijker mensen zijn om te interviewen. ‘Zelf ben ik als journalist in Soedan wel eens bij een demonstratie geweest en mensen zijn echt bereid om met je te praten, als je je maar gedraagt’, voegt Geerdink er nog aan toe.

Volgens Geerdink is een camera wegduwen natuurlijk altijd fout, maar sommige journalisten trekken het wat haar betreft wel erg ver. ‘Journalisten moeten zich gewoon gedragen, wellicht zou het zou helpen als meer mensen training zouden krijgen om toch om te kunnen gaan met vervelende vragen. Extinction Rebellion heeft dat bijvoorbeeld knettergoed onder controle’.  Hierdoor zou de hoeveelheid geweld wel wat kunnen afnemen.

Verrechtsing 

Zowel kronenburg als Geerdink hebben het beiden over hoe de verrechtsing van het kabinet ook zorgt voor meer geweld richting journalisten. ‘De verrechtsing is hartstikke gevaarlijk voor de persvrijheid en daar moeten we waakzaam voor blijven’, pleit Geerdink. Ook zegt zij dat door de btw-verhoging kranten zo duur worden, dat mensen steeds meer hun eigen nieuws kiezen. Daarvan kan ook een groot deel nepnieuws zijn. ‘Daarbij helpt het ook niet dat de media slecht wordt neergezet door de overheid’, voegt Kronenburg daar nog aan toe.

Conclusie 

Uiteindelijk maakt het de uitspraak van Natasja Gibbs juist. Als je kijkt naar de hoeveelheid meldingen bij PersVeilig van 2022 en 2023, is er een lichte stijging te zien, maar we moeten niet vergeten dat er nog geen recente cijfers van 2024 beschikbaar zijn. Verder zijn er verschillende verklaringen voor de toename van geweld richting journalisten, zoals de verrechtsing van het kabinet en online haat dat toeneemt. Toch draagt de journalist ook voor een deel zelf de verantwoordelijkheid wat betreft een doelwit zijn voor geweld. Als je als journalist zo oprecht mogelijk bent, wordt de kans op geweld over het algemeen kleiner.

Bronnen

De links naar de gebruikte bronnen zijn terug te vinden in de tekst.

Voor dit artikel werden ook deze mensen gecontacteerd:

• Telefonisch contact met Ruth Kronenburg, directrice Free Press Unlimited, op 22 oktober.
• Telefonisch contact met Fréderike Geerdink, freelance journalist, op 22 oktober.

Alle bronnen werden voor het laatst geraadpleegd op 23 oktober.