De presidentsverkiezing in de Verenigde Staten van Amerika zet een schijnwerper op de Republikeinse Donald Trump en de Democratische Kamala Harris. Amerika is verdeeld in rood en blauw en ook voormalig Trump-adviseur Steve Bannon koos opnieuw de Republikeinse kant toen hij zichzelf een “politieke gevangene van het regime van Harris” noemde. Toch is deze claim allesbehalve waar, want Bannon werd niet veroordeeld voor zijn politieke mening, maar voor het overtreden van de wet.
De claim werd door Bannon gedaan toen hij afgelopen week werd vrijgelaten uit de gevangenis. Tijdens een persconferentie erkende hij zijn juridische veroordeling voor ‘minachting van het Congres’ niet, maar hij noemde zichzelf “een politieke gevangene van het regime van Marrick Garland, Kamala Harris en Nancy Pelosi”. Omdat deze claim de Amerikaanse rechtspraak in twijfel trekt, is het relevant om zijn uitspraak te controleren.
Oorsprong van de claim
Steve Bannon werkte als chef-strateeg voor Donald Trump tijdens het eerste halfjaar van zijn presidentschap. Hoewel Bannon in 2017 het Witte Huis verliet, was hij in de dagen voor de bestorming van het Capitool in 2021 nog betrokken bij Trump en zijn team. Zo zou hij aanwezig zijn geweest bij een vergadering en zei hij een dag voor de bestorming dat ‘de hel gaat losbreken’. Een jaar later werd Bannon opgeroepen door de commissie van het Huis van Afgevaardigden om mee te werken aan een onderzoek naar die bestorming. Bannon negeerde deze oproep en werd veroordeeld tot vier maanden cel wegens ‘minachting van het Congres’. Na zijn recente vrijlating ontkende Bannon zijn rechtmatige veroordeling en beweerde hij slachtoffer te zijn van een politieke vervolging door de Democraten.
‘Minachting van het Congres’ kwam eerder voor toen oud-adviseur Peter Navarro, voor dezelfde reden werd vastgezet. Beiden wilden zich beroepen op het ‘executive privilege’ van Trump, maar dat ging niet op. In documentaire bronnen wordt gesproken over ‘Trumpisme’, waar Bannon onderdeel van is en waarin de Amerikaanse democratie en rechtsstaat in twijfel worden getrokken door Trumps aanhangers, zoals het niet erkennen van de verkiezingsuitslag van 2020. Vier jaar later gaf Bannon de Democraten de schuld van zijn veroordeling.
Wat zeggen de experts?
Volgens het ministerie van Justitie van de Verenigde Staten is een politieke gevangene iemand die wordt vastgehouden vanwege zijn politieke overtuiging. “Dat komt in een democratische rechtsorde als Amerika zelden voor”, vertelt hoogleraar Internationaal Publiekrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Marcel Brus. “Volgens mensenrechten moet er een gegronde reden zijn om iemand vast te houden op basis van een wetsovertreding en daar hoort een proces bij.” Volgens Brus is Bannon dus geen politieke gevangene, omdat hij een eerlijk proces had met de mogelijkheid om zich te verweren en in hoger beroep te gaan. Bovendien heeft hij een nationale wetgeving verbroken, omdat hij de oproep van het congres weigerde. “Bannon is dus eerlijk en ‘normaal’ veroordeeld en niet op politieke basis”, aldus Brus.
Ook universitair docent American Studies van de Universiteit van Amsterdam Jack Thompson ziet geen reden om Bannon ‘een politiek gevangene’ te noemen: “Politieke gevangenen zijn niet gebruikelijk in Amerika”, vertelt Thompson. “Bannon zat slechts vier maanden vast en dat is veel korter dan bijvoorbeeld Nelson Mandela, die 27 jaar vastzat in Zuid-Afrika. Daarnaast heeft zijn veroordeling niets te maken met zijn politieke overtuiging, maar met een strafbaar feit.”
“Zijn claim past in een breder patroon binnen de Republikeinse partij”, vertelt rechtshistoricus, mediacriticus en publicist Madeleijn van den Nieuwenhuizen. “Trump en zijn aanhangers beweren vaker dat ‘de democratische elite’ eropuit zijn om Republikeinen ten val te brengen. Bannon wordt gezien als een van de architecten van het Trumpisme, dus deze uitspraak draagt weer bij aan het langzaam doorzagen van de stoelpoten van het vertrouwen in de rechtsstaat. Bannons claim is een politiek spel, maar de wet staat daar boven”, aldus Van den Nieuwenhuizen.
Analyse en conclusie
Steve Bannon trekt de Amerikaanse rechtspraak in twijfel door zijn juridische proces te ontkennen en zichzelf een ‘politieke gevangene’ te noemen. Op basis van context, documentaire bronnen en gesproken experts, kan je concluderen dat Bannon niet is veroordeeld op basis van zijn politieke uitingen, maar op grond van strafbare feiten. Omdat zijn uitspraak onderdeel is van de politieke strategie van Trumpisme en verband houdt met de bestorming van het Capitool, komt de claim voort uit een politieke hoek. Toch is er geen aanleiding om Bannon een ‘politieke gevangene’ te noemen.
Overige bronnen:
- https://www.parool.nl/wereld/4-doden-52-arrestaties-dit-gebeurde-er-bij-de-bestorming-van-het-capitool~b9eaed1a/
- https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/oud-trumpadviseur-steve-bannon-veroordeeld-tot-4-maanden-gevangenis-voor-minachting-van-het-congres~bb7caac5/
- https://www.nrc.nl/nieuws/2022/10/21/vier-maanden-cel-voor-voormalig-trump-adviseur-steve-bannon-wegens-minachten-congres-a4145937
- https://edition.cnn.com/2024/11/03/politics/donald-trump-disputing-election-results/index.html
- https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/11/05/2024-us-election-a-crash-test-for-american-democracy_6731672_4.html
- https://www.volkskrant.nl/buitenland/stop-the-steal-hoe-trump-verkiezingen-wil-winnen-ook-als-hij-verliest~bc6aca86/
