Het was nog even spannend, maar afgelopen zaterdag was het dan zover: Sinterklaas is in het land. De viering van de goedheiligman brengt allerlei tradities, symbolen en geschiedenis met zich mee en alhoewel het feest in meerdere landen wordt gevierd, blijkt de Sint belangrijker voor ons Nederlands cultureel erfgoed dan gedacht.

In Nederland vieren wij sinds de 19e eeuw dat de goedheiligman jaarlijks van Spanje naar Nederland komt om schoenen te vullen met veel snoepgoed en cadeautjes. De Sint komt jaarlijks het land binnen op een stoomboot met strooigoed en liedjes, en hij vertrekt na de Pakjesavond op 5 december. De oorsprong van Sinterklaas ligt bij de Turkse Nicolaas van Myra, een heilige uit de Rooms-Katholieke Kerk uit de vierde eeuw na Christus. Gedurende de jaren is de heilige veranderd in een feest dat wordt gevierd op Aruba, in Duitsland, België en Nederland.   

Drie kernwaarden

“Er zijn drie grote elementen binnen de Sinterklaasviering, die kenmerkend zijn voor ons als Nederlanders”, vertelt Ineke Strouken als directeur leidinggevenden aan het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en het Kenniscentrum Nederlands Immaterieel Erfgoed. “Ten eerste is de Sinterklaasviering een feest van geven en wij zijn als Nederlanders ook een ‘geefvolk’. Vroeger waren het de heilige die gaven aan de armen, maar tegenwoordig hebben wij die rol overgenomen door snoep en speelgoed te geven tijdens de Sinterklaasviering. “De gedachten van de heilige passen dus goed bij de Nederlander”, zegt Strouken. Daarnaast houden Nederlanders ontzettend van verkleden, en die hobby past volgens Strouken perfect bij de Sint en de Pieten.

“De derde kernwaarden van de Sinterklaasviering, die wij als Nederlanders erg waarderen is om iemand een spiegel voor te houden”, vertelt Strouken. “In de letterlijke zin is het speculaas ooit bedacht in de vorm van een spiegel, maar daar denken we tegenwoordig niet meer aan. Tegenwoordig, zie je die spiegel terug in de gedichtjes die we schrijven en de surprises die mensen voor elkaar maken. Wanneer je een surprise knutselt, probeer je karakteristieken van iemand vast te leggen en op die manier een spiegel voor te houden. Bij wijze van spreken, kun je eens per jaar een surprise aan je baas geven en dan weet hij meteen wat je over hem vindt, zonder dat het kwetst”, aldus Strouken.

Van vroeger naar nu

“Sinterklaas is iemand die echt bestaan heeft”, vertelt Strouken. “Hij is een Griek, die via de Italiaanse handelaren rond de elfde eeuw naar Nederland kwam. In Nederland was hij van groot belang, omdat hij de beschermheilige was van de zeevaartlieden, van de ongehuwde vrouwen en omdat Sinterklaas kon helpen om door de donkere dagen te komen, die in Nederland vaak lang duren.” Volgens Strouken zijn de iconische data van de goedheiligman vastgezet door de kerk om de moeilijke winters van vroeger door te komen en om ‘het geven tijdens Sinterklaas’ te stimuleren.

“Rond 1850 werd het feest anders: de Pieten zijn erbij gekomen, het verhaal dat Sinterklaas uit Spanje komt, is toegevoegd en we gaan niet meer langs de deuren, zoals we dat nog wel doen met Sint-Maarten”, aldus Strouken. Er zijn wat dingen afgevallen en toegevoegd, maar volgens Strouken is de kern sinds de elfde eeuw niet veel veranderd.

De Sint als huwelijkmaker

Eén ding is volgens Strouken wel wat veranderd: “We vragen mensen niet meer ten huwelijk tijdens Sinterklaas met een ‘speculaasvrijer’”, aldus Strouken. Die speculaasvrijer was een speculaaspop in de vorm van een man die werd versierd en aan een meisje werd gegeven als huwelijksaanzoek. “Sinterklaas was een huwelijkmaker, maar die traditie is nu wel echt verdwenen”, zegt Strouken.

Alhoewel de speculaasvrijer niet meer vooraan ligt in de schappen, is de traditie van het vele snoepgoed tijdens het feest nog lang niet verdwenen. “Wie zoet is, krijgt lekkers”, maar wat is het populairste product en hoe wordt een iconisch product als de banketletter eigenlijk gemaakt? Bekijk hier de videoreportage!