Tijdens een Kamerdebat op 13 november 2024 over geweldsincidenten in Amsterdam stelde minister Dilan Yesilgöz dat 44% van de Turken en 78% van de Marokkanen een “zeer ongunstig beeld” van Joden hebben. Deze cijfers zouden volgens haar afkomstig zijn uit onderzoeken van het Pew Research Center en de Anne Frank Stichting. 

De genoemde cijfers zijn ook opgenomen in de Initiatiefnota Antisemitisme (2022), waarin wordt verwezen naar een onderzoek van het Pew Research Center uit 2005. Gerard Jonkman, directeur van The Rights Forum, noemt deze verwijzing vaag: “Het Pew Research Center doet jaarlijks veel studies, maar het specifieke onderzoek met deze cijfers is niet terug te vinden. Een bijna 20 jaar oud onderzoek gebruiken lijkt me een wonderlijke methode om zulke schokkende cijfers te bewijzen.” Bovendien bevatten recente rapporten van Pew, zoals publicaties uit 2023 en 2024, geen gegevens die deze percentages ondersteunen. Han Entzinger, emeritus-hoogleraar migratiestudies, bevestigt dit: “Ik heb de websites van Pew en de Anne Frank Stichting doorzocht, maar geen enkel onderzoek gevonden dat de claim van Yesilgöz ondersteunt, noch in Nederland, noch elders in de wereld.” 

De cijfers van de Anne Frank Stichting 

Yesilgöz verwees namelijk ook naar een onderzoek van de Anne Frank Stichting uit 2015. Dit onderzoek, uitgevoerd samen met het Verwey-Jonker Instituut, keek naar antisemitische opvattingen onder jongeren in Nederland. De resultaten spreken haar bewering echter tegen: 

•  17% van de Turkse jongeren en 9% van de Marokkaanse jongeren hadden een “niet zo positieve” houding tegenover Joden in Nederland.  

• Voor “Joden in Israël” lagen deze percentages op 45% en 36% 

Han Entzinger noemt de formulering van Yesilgöz veel te sterk: “De cijfers in het rapport laten zien dat Turkse jongeren negatiever zijn dan Marokkaanse jongeren, terwijl Yesilgöz het tegenovergestelde suggereert.” Daarnaast wijst Jonkman erop dat het onderzoek uit 2015 al verouderd is: “Voor een goed beeld moeten deze gegevens worden vergeleken met de situatie na 7 oktober 2023, gezien de impact van het conflict tussen Hamas en Israël.” 

Antisemitisme of Israëlkritiek? 

Jelle Zijlstra, Joods activist en onderzoeker, benadrukt het belang van nuance: “Veel Turkse en Marokkaanse gemeenschappen voelen sterke emoties over het lot van de Palestijnen. Dat er soms overlap is tussen Israëlkritiek en antisemitisme is waar, maar dit mag niet automatisch worden gelijkgesteld aan Jodenhaat.” Hij voegt toe: “Er moet een zuiver onderscheid worden gemaakt tussen een anti-Israël sentiment en daadwerkelijk antisemitisme. Zulke nuances ontbreken volledig in de uitspraak van Yesilgöz.” 

Conclusie 

De claim van Yesilgöz dat 44% van de Turken en 78% van de Marokkanen een “zeer ongunstig beeld” van Joden heeft, klopt niet. De cijfers uit het onderzoek van de Anne Frank Stichting zijn veel lager en spreken haar uitspraak tegen. Bovendien is er geen bewijs dat het Pew Research Center ooit een onderzoek heeft uitgevoerd dat deze percentages ondersteunt. 

Deskundigen noemen de cijfers overdreven en wijzen op problemen met de interpretatie van antisemitisme. Er is geprobeerd contact op te nemen met de VVD voor verduidelijking van het onderzoek, maar er is geen reactie ontvangen. Zonder een concrete bron blijft de claim ongefundeerd. Zoals Jonkman stelt:“Zonder concrete onderbouwing kunnen zulke cijfers niet serieus worden genomen.” 

Bronnen

Ellian, & Segers. (2022). Initiatiefnota van de leden Ellian en Segers over de aanpak van antisemitisme – de volgende stap. In Tweede Kamer Der Staten-Generaal (report 36 272; pp. 1–2).  

Annefrank: anne frank stichting, Van Wonderen, R., Wagenaar, W., Hermens, F., & Nijs, T. (2015b). Antisemitisme onder jongeren in Nederland: Oorzaken en triggerfactoren. https://www.verwey-jonker.nl/wp-content/uploads/2020/07/114034-Antisemitisme-onder-jongeren-in-Nederland-2.pdf 

anne frank stichting, Van Wonderen, R., Wagenaar, W., & Stremmelaar, A. (2015). Nader onderzoek beelden van islamitische jongeren over zionisten en Joden. https://www.annefrank.org/nl/downloads/imagevault/9RmtEwtKpSR5SposxmID.pdf