In de Tweede Kamer vergadering van dinsdag 11 februari, tijdens het vragenuur over afslankmiddelen stelt Daniëlle Jansen van het NSC “Het is heel jammer dat mensen die willen afvallen steeds vaker grijpen naar dit soort afslankpillen. Het is zelfs gevaarlijk.” maar klopt het dat dit gebruik toeneemt? Na dit zorgvuldig te hebben onderzocht blijkt deze claim juist te zijn.
Om te onderzoeken of deze claim klopt is hebt belangrijk om te weten waar we over spreken als we het hebben over afslankpillen en -middelen. Het Radboud UMC stelt dat Afslankmiddelen medicijnen of supplementen zijn die helpen bij gewichtsverlies, vaak door de eetlust te verminderen, de stofwisseling te versnellen of de vetopname te beperken. Een van de bekendste middelen is semaglutide (GLP-1), oorspronkelijk ontwikkeld voor diabetes type 2 en verkocht onder de merknaam Ozempic. Later werd het ook goedgekeurd voor gewichtsverlies onder de naam Wegovy, omdat het de eetlust vermindert en een gevoel van verzadiging bevordert. Naast semaglutide zijn er andere middelen tegen overgewicht, zoals liraglutide en naltrexon/bupropion, maar deze zijn minder effectief. Onderzoek van The New England Journal of Medicine toont aan dat mensen met overgewicht, in combinatie met een leefstijlverandering, gemiddeld vijftien procent van hun lichaamsgewicht kunnen verliezen met semaglutide.
De gevaren van afslankmiddelen
Anne Roefs, hoogleraar Psychology and Neuroscience of Abnormal Eating aan de Universiteit Maastricht, laat weten dat er aan het gebruik van afslankmiddelen ook nadelen zitten. Ze meldt dat die combinatie van leefstijlverandering erg belangrijk is. “Zonder goede leefstijlbegeleiding, dus zonder dat je mensen ook helpt bij voldoende krachttraining, zal er spiermassaverlies optreden. Dus het gewichtsverlies dat ontstaat door de medicatie is niet alleen maar vetmassa, maar ook spiermassa.” Een ander nadeel volgens Roefs is dat wanneer je met de medicatie stopt je weer gaat aankomen zonder een goede leefstijl. Dan zou je veroordeeld zijn op een leven lang medicatie gebruiken.
Is er een toename
Om te onderzoeken of het gebruik van afslankmiddelen stijgt, is het belangrijk om te beseffen dat semaglutide ook wordt voorgeschreven voor diabetes type 2. Een toename in het gebruik van dit medicijn betekent dus niet automatisch dat meer mensen het gebruiken om af te vallen. De GIP-databank van Zorginstituut Nederland publiceert cijfers over het gebruik van genees- en hulpmiddelen, waaronder semaglutide ofwel Ozempic. Uit deze cijfers blijkt dat het gebruik van semaglutide in 2023 met 42,3% is gestegen ten opzichte van 2022. In 2022 was er al een stijging van 48% vergeleken met 2021. Dit wijst op een duidelijke toename in het gebruik van het medicijn. Zoals eerder genoemd, betekent dit echter niet per se dat meer mensen semaglutide gebruiken om af te vallen. Om dit te bepalen, is informatie nodig over de reden van voorschrijving. Het Nivel, het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg, heeft een onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat huisartsen tussen 2019 en 2023 Ozempic steeds vaker hebben voorgeschreven. Dit onderzoek is gebaseerd op gegevens van 400 huisartsenpraktijken in Nederland. Een belangrijke kanttekening is dat het overgrote deel van de voorschriften nog steeds bedoeld is voor mensen met diabetes type 2. Toch blijkt uit het onderzoek dat Ozempic in 2019 nooit werd voorgeschreven voor obesitas, terwijl dit in 2023 bij 1,4% van de voorschriften wel het geval was. Dit laat zien dat er een stijging is in het gebruik van semaglutide voor gewichtsverlies. Ook Anne Roefs merkt dat er een stijging merkbaar is. “We horen steeds vaker van leefstijl-coaches dat mensen alleen maar meedoen aan zo’n leefstijlinterventie omdat het hun eigenlijke doel is om Ozempic te krijgen.”
Conclusie
Op basis van de beschikbare gegevens kan worden geconcludeerd dat de claim “Het is heel jammer dat mensen die willen afvallen steeds vaker grijpen naar dit soort afslankpillen. Het is zelfs gevaarlijk.”, gemaakt door Daniëlle Jansen, juist is. Hoewel een groot deel van de voorschriften bij huisartsenpraktijken nog steeds bedoeld is voor de behandeling van diabetes type 2, laat onderzoek zien dat het middel wel steeds vaker wordt voorgeschreven voor gewichtsverlies.
