De schooladviezen van de achtstegroepers in Nederland zorgen al langere tijd voor ophef; kinderen met een migratieachtergrond zouden benadeeld worden. Op 28 februari verscheen op NU.nl een artikel waarin onderzoeker Femke Hovinga beweerde dat puur en alleen je naam tot een groot verschil leidt in het schooladvies. Hierbij is er echter niet gekeken naar andere aspecten die van invloed kunnen zijn op het advies.
Deze factcheck is geschreven op 14-03-25 met kennis van dat moment.
Bewering:
Puur en alleen je naam leidt tot een groot verschil in het schooladvies.
Oordeel:
Niet waar.
Bron van bewering:
Kinderen met een Arabische naam krijgen vaak een lager schooladvies dan een even slim kind met een Nederlandse naam. Dat meldt een artikel van NU.nl op 28 februari 2025. Volgens onderzoeker Femke Hovinga is dit een ernstig voorbeeld van kansenongelijkheid in het onderwijs.
Hiermee wordt verwezen naar het onderzoek dat SCALIQ, een ontwikkelaar en aanbieder van IQ-testen, heeft uitgevoerd. Daarin werd de intelligentie onderzocht van 6.409 middelbare scholieren. 50 procent van de 481 leerlingen met een Arabische voor- en achternaam was een half schoolniveau lager ingeschaald dan leerlingen met een vergelijkbare intelligentie en een Europees klinkende achternaam.
Bron: SCALIQ
Bron: SCALIQ
Toch roept het vragen op. Kan een naam op zichzelf hiertoe leiden, of spelen er ook andere aspecten een rol in het vaststellen van een schooladvies?
Waarom deze bewering niet juist is
Ten eerste is het goed om te weten dat het onderzoek van SCALIQ zich heeft beperkt tot alleen intelligentie en namen. Andere mogelijke aspecten zijn hierin niet meegenomen. Daarbij was de gemiddelde leeftijd van de respondenten 13,9 jaar oud. Dat kan betekenen dat ze inmiddels een ander niveau volgen dan ze destijds in groep 8 hebben gekregen.
Uit onderzoek van het Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS) werd geconcludeerd dat er inderdaad verschillen zijn in het schooladvies van leerlingen met en zonder een migratieachtergrond. Redenen hiervoor zijn taalachterstand en beperkte ouderbetrokkenheid van deze kinderen. Ook kunnen vooroordelen van de leerkracht een rol spelen bij het geven van dit advies, bijvoorbeeld door dit gebrek aan ouderbetrokkenheid en -ondersteuning. Daarbij wordt het cognitieve vermogen van leerlingen eerder onderschat wanneer de leerling druk is in de klas. Kinderen met een migratieachtergrond worden in deze context dan ook vaker bestempeld als druk.
Sociaal-economische status
Louise Elffers, bijzonder hoogleraar Kansengelijkheid in het Onderwijs namens de UvA, spreekt van ongelijkheid in de schoolloopbanen tussen jongeren met en zonder een migratieachtergrond. Ook wanneer leerlingen op hetzelfde niveau presteren, krijgen ze ongelijke schooladviezen naar sociaal-economische achtergrond. Hierbij gaat het dus om bijvoorbeeld het opleidingsniveau van de ouders of het inkomen.
Er zijn dus meerdere aspecten verbonden aan kinderen met een migratieachtergrond die invloed kunnen hebben op het schooladvies dat ze krijgen. Kun je dan wel stellen dat puur en alleen de naam leidt tot een groot verschil?
Barry Mahoney, docent-onderzoeker en promovendus aan het kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding van de Hogeschool van Amsterdam, zegt van niet: “Het schooladvies hangt niet af van je achternaam en wordt ook niet gegeven op basis van je achternaam. Die achternaam is wél een indicatie voor een sociaal-economische status. Dan moet je je afvragen: we zien een relatie tussen achternaam en schooladvies, waar heeft dat mee te maken?”
Niet alleen kinderen met een migratieachtergrond
Het gaat bij deze kansenongelijke schooladviezen niet alleen om kinderen met een migratieachtergrond. Ook kinderen met een Europese identiteit die uit een laag sociaal-economisch milieu komen, hebben te maken met oneerlijke adviezen.
Ook Mahoney ziet dit terug. Sterker nog, volgens hem worden kinderen met een niet-westerse achtergrond in deze context relatief vaker overgeadviseerd. Dat blijkt ook uit onderzoek van het onderzoekscentrum voor Onderwijs en de Arbeidsmarkt van de Universiteit Maastricht. Daarin wordt aangetoond dat bij dezelfde prestaties én sociaal-economische achtergrond kinderen met een migratieachtergrond een hoger advies krijgen dan kinderen met een Nederlandse achtergrond.
Reactie Hovinga
Op LinkedIn laat Hovinga weten dat de claim verkeerd is geïnterpreteerd: “Het onderscheid tussen correlatie en causatie is hierin cruciaal. Correlatie betekent dat twee dingen samenhangen, maar niet per se dat het een het ander veroorzaakt.” In andere woorden: puur en alleen je naam leidt niet tot een groot verschil in het schooladvies, de twee gegevens hangen enkel samen. “Het feit dát een verschil bestaat, betekent niet automatisch dat we weten waardoor het ontstaat”, aldus Hovinga.
Conclusie
Dat laatste is eigenlijk precies waar het op neerkomt: ondanks dat er een verband is tussen je naam en het schooladvies, leidt het één niet automatisch tot het ander. Je kunt het beter zien als een indicatie voor een groter probleem, het onder- of juist overadviseren van kinderen met een migratieachtergrond of een lage sociaaleconomische status. Dus, nee: puur een alleen je naam leidt niet tot een groot verschil in het schooladvies.
