Op 8 maart 2024 deed Boris van de Ven bij Ongehoord Nieuws de volgende uitspraak: “Door de hoge accijns halen meer mensen hun sigaretten uit het buitenland.” Klopt deze bewering? Wij zochten het uit.
Accijns op sigaretten in Nederland
De Nederlandse overheid verhoogt regelmatig de accijns op tabak om het roken onder de bevolking te minderen. Op 1 april 2024 ging de accijns opnieuw omhoog, waardoor een pakje sigaretten in Nederland nu gemiddeld 11,10 euro kost. In buurlanden zoals Duitsland en Luxemburg zijn sigaretten vaak goedkoper. In Duitsland kost een pakje gemiddeld 9 euro en in Luxemburg 5,50 euro
Wat zeggen de cijfers?
Onderzoeksbureau WSPM heeft onderzocht dat in 2023 maar liefst 44% van de sigarettenpakjes in Nederland niet in eigen land is gekocht. Een jaar eerder was dat nog 25%. Dit is een forse stijging en lijkt erop te wijzen dat meer mensen hun sigaretten elders aanschaffen.
Binnen de EU is het legaal om 4 sloffen sigaretten mee over de grens te nemen, dit zijn 800 sigaretten. Toch stijgt volgens het onderzoek van WSPM ook de illegale sigaretten handel. In 2024 waren 5,1% van alle sigaretten illegaal. Een jaar eerder was dit nog maar 1,7%
Maar komt deze stijging daadwerkelijk door de hoge accijns? Het RIVM deed onderzoek naar gedragseffecten van de accijnsverhogingen op tabak in 2023. Voor het onderzoek heeft het RIVM een groep van 1.653 rokers voor en na de accijnsverhoging van 1 april 2023 gevraagd naar waar ze hun sigaretten kopen. De resultaten hiervan wijzen er wel degelijk op dat de accijnsverhoging invloed heeft op het aantal sigaretten dat in het buitenland wordt gehaald. Na de accijnsverhoging is het aandeel tabaksproducten uit het buitenland gestegen van 24%-28% naar 35%-39%
Winkelbus
Jan Hein Sträter, directeur van de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK), bevestigt dat het aantal in het buitenland gekochte sigaretten is gestegen. Hij wijst daarnaast op een toename van de illegale handel. “Criminaliteit stijgt enorm. Er wordt op grote schaal gesmokkeld en door heel Nederland verkocht. Die criminelen delen zelfs flyers uit om hun illegale sigaretten te verkopen,” aldus Sträter.
Naast illegale smokkel ziet Sträter ook een toename in zogeheten “winkelbusreizen”. Hierbij reizen consumenten in één dag naar Duitsland of Luxemburg om daar hun boodschappen, waaronder sigaretten, te doen. Deze georganiseerde reizen wijzen erop dat een deel van de Nederlandse rokers bewust kiest voor goedkopere opties over de grens. ‘’Als je de maximale hoeveelheid tabak, alcohol en benzine meeneemt bespaar je in Duitsland 522 euro en in Luxemburg net geen 700 euro.’’
Is accijns de enige oorzaak?
Hoewel de accijnsverhoging een logische verklaring lijkt voor de stijging van het aantal in het buitenland gekochte sigaretten, is het belangrijk om kritisch te blijven. De cijfers van WSPM geven niet direct aan of de gekochte sigaretten legaal of illegaal zijn verkregen, en of de accijnsverhoging de enige reden is voor deze stijging. Ook economische factoren, zoals koopkrachtverlies en inflatie, kunnen bijdragen aan de beslissing van consumenten om elders sigaretten te kopen.
Waar of niet waar?
De cijfers en verklaringen van experts wijzen op een duidelijke stijging in het aantal sigaretten dat niet in Nederland wordt gekocht. In het onderzoek van het RIVM kwam ook duidelijk het veband met de accijnsverhoging naar voren. De bewering van Boris van de Ven dat “door de hoge accijns meer mensen hun sigaretten uit het buitenland halen” is juist. De stijging is zichtbaar, op veel verschillende manieren worden sigaretten uit het buitenland gehaad.
