In een aflevering van Ongehoord Nieuws van donderdag 13 maart om 16:52, in een gesprek over het onderwijs in Nederland, heeft Hans van de Breevaart een uitspraak gedaan over bijzonder onderwijs en openbaar onderwijs. Hij claimde: “Bijzonder onderwijs is kwalitatief vaak beter onderwijs dan op openbare scholen.”
De context
Om deze claim te controleren, moeten we eerst naar de context kijken. De uitspraak is gedaan in het programma Ongehoord Nieuws. Ongehoord Nieuws is een televisieprogramma van de omroep Ongehoord Nederland. Het programma presenteert zichzelf als een alternatief nieuwsprogramma dat onderwerpen en invalshoeken behandelt die, volgens de makers, te weinig aandacht krijgen in de reguliere media. Het programma nodigt regelmatig gasten uit met uitgesproken meningen.
Naast het programma is het ook relevant om te weten wie Hans van de Breevaart is. Hij is een Nederlandse historicus en politiek adviseur, verbonden aan Forum voor Democratie (FVD). Van de Breevaart is fractievertegenwoordiger in de Provinciale Staten van Zuid-Holland en vervult een commissierol binnen de partij in die regio. Daarnaast is hij als onderzoeker verbonden aan het Renaissance Instituut, het wetenschappelijk bureau van FVD.
Bijzonder en openbaar onderwijs
Nu weten we over wie het gaat, maar het is ook goed om te weten wat er wordt verstaan onder bijzonder en openbaar onderwijs. Op de website van Rijksoverheid wordt het verschil tussen de twee soorten scholen uitgelegd. Openbare scholen zijn toegankelijk voor alle kinderen, ongeacht hun geloof of levensovertuiging. Ze bieden neutraal onderwijs en zijn niet gebaseerd op een specifieke religie of ideologie. De overheid, met name de gemeente, is verantwoordelijk voor het aanbieden van openbaar onderwijs. Bijzondere scholen zijn gebaseerd op een religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging, zoals protestants-christelijk, rooms-katholiek of islamitisch onderwijs. Daarnaast vallen scholen met een specifiek onderwijskundig concept, zoals montessori of dalton, ook onder bijzonder onderwijs. Deze scholen worden meestal opgericht door ouders of stichtingen die onderwijs willen bieden dat aansluit bij hun overtuigingen.
Kwaliteit van onderwijs
Het laatste deel van de claim dat duidelijk moet zijn, is de kwaliteit. Hoe wordt de kwaliteit van het onderwijs getoetst? Elk jaar publiceert het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een rapport over de staat van het onderwijs. In het meest recente rapport wordt geschreven over deze kwaliteiten, die worden beoordeeld aan de hand van verschillende aspecten. Dit omvat de leerresultaten van leerlingen, zoals prestaties op toetsen en examens, en de inhoud van het onderwijsaanbod. Ook de leerlingbegeleiding, de ondersteuning die leerlingen ontvangen, en de fysieke omstandigheden van de school, zoals de staat van de gebouwen, worden meegenomen. Daarnaast speelt de deskundigheid van docenten en hun professionele ontwikkeling een belangrijke rol. De betrokkenheid van ouders en de toegankelijkheid van het onderwijs voor alle leerlingen zijn eveneens belangrijke factoren bij het bepalen van de onderwijskwaliteit.
Om te controleren of deze claim klopt, moeten we op zoek naar bronnen die dit kunnen bevestigen of tegenspreken. Allereerst heb ik het Rapport over de staat van het Onderwijs en de Rijksoverheid geraadpleegd. De rapporten die ik al eerder noemde, laten zien dat er geen vast bewijs is dat bijzonder onderwijs per definitie beter of slechter is dan openbaar onderwijs. Wel kan het zo zijn dat bepaalde bijzondere scholen uitblinken op specifieke gebieden, bijvoorbeeld door kleinere klassen, meer gepersonaliseerde begeleiding, of een specifiek onderwijsconcept. Dit kan variëren per school en is niet een algemene regel voor alle bijzondere scholen.
Onderzoek
Na verder te zoeken ben ik via de Erasmus Universiteit op een scriptie van Frank Chauthi gestuit. Hij heeft bijna letterlijk deze claim onderzocht. Het onderzoek luidt: “Verschillende leerprestaties in het bijzonder en openbaar onderwijs.” Uit dit onderzoek blijkt dat de leerprestaties op bijzondere scholen gemiddeld beter zijn dan op openbare scholen. Uit eigen berekeningen op basis van de cijfers uit dit onderzoek blijkt dat de gemiddelde leerprestaties op bijzondere scholen ongeveer 13% hoger zijn dan op openbare scholen. Zie hieronder voor een staafdiagram met de data.
Line, bar and pie charts by Flourish team
Dit zou in principe moeten laten zien dat de kwaliteit van het onderwijs beter is op bijzondere scholen, maar er is hier een kanttekening bij. Dit onderzoek komt uit 2017 en is behoorlijk verouderd. Hierdoor is dit onderzoek voor de dag van vandaag niet heel betrouwbaar.
Ook Anna M.T. Bosman heeft haar twijfels bij deze uitspraak. Anna Bosman is professor aan de Radboud Universiteit en doet onderzoek naar leren en leerprocessen, maar ook naar effectieve instructiemethoden voor het basisonderwijs. Bosman vertelt: “Die basiskwaliteit, dat gaat alleen maar over het feit dat ze bepaalde criteria moeten halen voor de onderwijsresultaten. Maar hoe ze dat doen, daar zijn scholen vrij in.” Ze laat weten dat je niet kunt stellen dat bijzonder onderwijs kwalitatief beter onderwijs is dan openbaar onderwijs, al is hier nog amper onderzoek naar gedaan.
Conclusie
De uitspraak van Hans van de Breevaart dat bijzonder onderwijs kwalitatief vaak beter is dan openbaar onderwijs blijkt ongefundeerd te zijn. Er is geen structureel bewijs dat bijzonder onderwijs per definitie beter of slechter is dan openbaar onderwijs. Hoewel sommige bijzondere scholen mogelijk uitblinken op specifieke gebieden, zoals kleinere klassen of gepersonaliseerde begeleiding, variëren deze factoren per school. Het onderzoek uit 2017, dat een 13% hogere leerprestatie op bijzondere scholen suggereerde, is inmiddels verouderd en niet meer betrouwbaar. Bovendien zijn er weinig recente studies die deze claim onderbouwen. Daarom kan de uitspraak van Van de Breevaart niet worden bevestigd.
