Factcheck: “Elk jaar schieten nieuwe asielzoekerscentra als paddenstoelen uit de grond en vaak tegen de wens van de meerderheid van de bevolking in.”
Oordeel: Ongefundeerd
Waar komt de uitspraak vandaan?
Ton de Nooijer zei op 27 maart 2025 bij Ongehoord Nieuws dat er elk jaar veel nieuwe AZC’s worden geopend en dat dit vaak tegen de wens van de meerderheid van de bevolking gebeurt. Op de website van Ongehoord Nieuws wordt zelfs beweerd dat AZC’s door heel Nederland worden gebouwd vanwege de spreidingswet, en dat dit tegen de wil van de burgers in zou gaan.
Maar klopt dat wel?
Wat is de situatie in Nederland?
Er zijn inderdaad protesten tegen AZC’s, zoals in Berlicum, waar inwoners fel reageerden op de mogelijke komst van een AZC. Uiteindelijk werd het plan afgeblazen door de gemeente Sint-Michielsgestel. Dit laat zien dat lokaal verzet invloed kan hebben.
Tegelijkertijd betekent dit niet dat overal nieuwe AZC’s worden geopend zonder draagvlak. In 2025 worden er nieuwe AZC’s geopend in onder andere Amstelveen, Berlicum, Breda, Delft, Den Haag, Arnhem, Midden-Delfland, Maashorst en Ridderkerk. De omvang verschilt: sommige AZC’s vangen minder dan 100 mensen op, andere meer dan 190. Maar alleen in Best zijn op het moment van schrijven protesten.
Hoe denken Nederlanders over AZC’s?
Uit een Ipsos-onderzoek in september 2022 blijkt dat 60% van de Nederlanders vindt dat we een morele plicht hebben om asielzoekers fatsoenlijk op te vangen. Een nipte meerderheid accepteert een AZC in de eigen buurt, mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan, zoals een eerlijke verdeling over gemeenten en een snelle asielprocedure. “Wat we zien, is dat Nederlanders over het algemeen niet tegen opvang zijn,” zegt Asher van der Schelde, onderzoeker bij Ipsos I&O. “Zij willen vooral dat het eerlijk en zorgvuldig gebeurt.”
Toch voelen veel mensen zich buitengesloten bij de besluitvorming: Slechts 1 op de 5 omwonenden mocht meedenken over de komst van een AZC en 42% van de Nederlanders vindt dat de komst van een AZC via een referendum moet worden beslist.
Uit onderzoek blijkt ook dat mensen vaak positiever worden over asielzoekers als ze persoonlijk contact met hen hebben, bijvoorbeeld via een buurman of een open dag van een AZC. “Het gebrek aan inspraak wakkert het gevoel aan dat besluiten over de hoofden van mensen heen worden genomen,” aldus Van der Schelde. “Dat leidt sneller tot verzet, ook als mensen in de basis niet tegen opvang zijn.” Mensen die al in de buurt van een AZC wonen, staan gemiddeld positiever tegenover asielzoekers dan mensen die er verder vandaan wonen.
Wat doet de spreidingswet?
Sinds 1 februari 2024 is de spreidingswet van kracht. Deze wet verplicht gemeenten om opvangplekken te bieden. Voorheen was dat vrijwillig.
Uit onderzoek van Citisens blijkt dat 73% van de Nederlanders het een goed idee vindt dat gemeenten asielzoekers moeten opvangen. 66% vindt het acceptabel als er een AZC in hun gemeente komt.
Opvallend is dat de rijkere gemeenten in Nederland tot voor kort veel minder opvangplekken boden dan armere gemeenten. In december 2022 ving de armste 25% van de gemeenten zo’n 11.000 vluchtelingen op, terwijl de rijkste 25% slechts 3.300 mensen opving. De spreidingswet probeert deze ongelijkheid te verminderen. “De steun voor de spreidingswet is opvallend groot,” zegt Van der Schelde. “Mensen vinden het eerlijker als alle gemeenten meedoen, niet alleen de armere.”
Conclusie
De uitspraak dat AZC’s “als paddenstoelen uit de grond schieten” klopt niet. Er komen wel nieuwe AZC’s bij, maar dat gebeurt op een geplande en gereguleerde manier.
Ook de bewering dat dit “vaak tegen de wens van de meerderheid van de bevolking” is, is onjuist. Onderzoeken laten zien dat veel mensen wél opvang willen, mits er duidelijke afspraken zijn. Lokale protesten bestaan, maar dat betekent niet dat er landelijk een meerderheid tegen is. Bovendien kunnen mensen positiever worden over AZC’s als ze er direct ervaring mee hebben.
Conclusie: de uitspraak is ongefundeerd.
