Bewering: “Europese jongeren stemmen nu rechtser dan ooit”
Deze factcheck is geschreven op 10 april met de kennis van dat moment.
Oordeel: gedeeltelijk waar
Bron van de bewering:
Deze bewering komt uit een uitzending van het NPO-programma Ongehoord Nieuws, van donderdag 3 april. In de uitzending bespreekt presentator Tom de Nooijer een vermeende verschuiving in het stemgedrag van Europese jongeren richting rechtse partijen, in reactie op ‘toegenomen onveiligheid’, polarisatie en multiculturele veranderingen in Europa, met gasten aan tafel. Er wordt verwezen naar de ‘Generatie Remigratiemars’ in Gent als voorbeeld van deze onvrede. De Nooijer stelt in dit deel, dat ‘Europese jongeren nu rechtser dan ooit stemmen’.
Maar eerst: de begrippen ‘jongeren’ en ‘rechts’ zijn best breed. Wat verstaan we daaronder in deze factcheck? Er zijn verschillende definities. Het CBS bijvoorbeeld, categoriseert jongeren vaak als personen van 0 tot 25 jaar. De Eurobarometer/Europese Commissie hanteert een leeftijdsmarge van 15 tot 24 jaar. Voor het ‘gemak’ hanteren we een leeftijdsmarge van 18 tot 30 jaar – omdat men in Europa vanaf 18 jaar naar de stembus mag – op Oostenrijk na, waar de leeftijd 16 is. In veel onderzoeken wordt er onderzocht tot de ‘jongvolwassene’ leeftijd, dus tot +/ 30 jaar. Ook is dit de leeftijdsgroep die aan het ‘begin’ van de ‘stemgerechtigds-trap’ staat. In dit artikel interpreteren we ‘rechts’ als radicaal-rechts/extreemrechts of conservatief rechts. De bewering gaat over een opvallende verschuiving richting partijen als AfD, PVV en Rassemblement National, dus niet het klassieke centrumrechts.
Wat zeggen de cijfers?
Bij de Europese verkiezingen van juni 2024 behaalde de radicaal-rechtse Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen 32% van de stemmen onder Fransen onder de 34 jaar. De partij was daarmee het populairst onder jongeren, terwijl Macron’s partij Renaissance slechts 5% van hun stemmen kreeg. In Duitsland verdrievoudigde de steun onder jongeren voor Alternative für Deutschland (AfD): van 5% in 2019 naar 16% in 2024.
Ook in Polen stemde 30,1% van de jongeren (18–29 jaar) op radicaal-rechts, tegenover 18,5% bij de vorige verkiezingen. In Nederland haalde PVV in 2023 onder jongeren tussen 18 en 34 jaar 17% van de stemmen, ruim het dubbele van voorgaande jaren.
De artikelen en onderzoeken tonen aan dat jongeren niet per se ideologisch radicaal-rechts zijn, maar uit onvrede stemmen. Economische zorgen zoals inflatie, woningnood en teleurstelling in de politiek worden veel genoemd. De steun voor radicaal-rechts groeit vooral onder jonge mannen, die zich volgens sociologisch onderzoek vaker buitengesloten voelen in een zogenaamd ‘woke’ politiek klimaat. Ook culturele factoren, zoals frustraties over migratie of eenzaamheid na de coronapandemie, spelen een rol.
Aan alles zit een maar
Toch wordt er gewaarschuwd dat de claim te kort door de bocht is. Roderik Rekker, universitair docent aan de Radboud Universiteit en expert in politiek-generatieonderzoek, noemt de claim “onzin.” Volgens hem is er niet iets bijzonders gaande met jongeren: “Ze stemmen ongeveer net zo vaak op radicaal rechts als andere groepen. Radicaal-rechts is gewoon in het algemeen gegroeid, en dat zie je bij álle leeftijden.” Uit zijn analyse blijkt bovendien dat jongeren structureel juist progressiever stemmen dan oudere generaties, met meer steun voor groene partijen.
Ook uit een andere studie blijkt dat vooral jonge mannen naar radicaal rechts verschuiven, terwijl jonge vrouwen juist vaker progressieve partijen steunen. De tweede studie benadrukt dit: jongeren stemmen vandaag diverser dan ooit en zijn niet als groep rechtser dan andere generaties, maar meer versnipperd. Dat maakt jongeren geen rechtse, maar eerder politiek verdeelde groep.
Conclusie
Het is waar dat radicaal-rechtse partijen onder Europese jongeren op sommige plekken beter scoren dan ooit. Maar dat betekent niet dat jongeren als geheel rechtser stemmen dan ooit tevoren. De toegenomen steun komt dus vooral voort, uit het feit dat rechtse partijen algemeen gezien zijn gegroeid in het aantal stemmen, en dus ook het deel jongeren dat de stem uitbrengt op deze partijen. Tegelijkertijd stemmen veel jongeren nog steeds op linkse of groene partijen soms zelfs meer dan andere generaties.
Er is dus sprake van een zichtbare trend, maar niet van een ‘fundamentele verschuiving’ van de Europese jongeren naar rechts. Daarom beoordelen we de bewering als gedeeltelijk waar.
