Polen staat dit halfjaar in de politieke én culturele schijnwerpers. Als EU-voorzitter tot juni grijpt het land de kans om zich opnieuw te positioneren binnen Europa – niet alleen met beleidsvoorstellen, maar ook met kunst. Onder het motto Culture Sparks Unity organiseert Polen meer dan honderd culturele evenementen door heel Europa, van Parijs tot Praag. Een diplomatiek programma met een duidelijk doel: Polen presenteren als een moderne, creatieve kracht in het hart van Europa. Maar hoe werkt dat in de praktijk? Hoe verbind je landen met kunst? En wat zegt de recente opmars van Poolse kunstenaars over het land zelf?

Een visueel monument

Volgens de Poolse kunstenaar Daniel Kempisty, die momenteel exposeert in Nederland, begint het allemaal bij verbondenheid met de natuur. “Mijn werk, mijn passie, fotografie, is voortdurend contact met de natuur. Elke plek ter wereld heeft zijn eigen licht, een eigen ruimte om te ervaren,” vertelt hij vanuit zijn atelier. Toch blijft Polen een constante bron van inspiratie. “Mijn gevoeligheid is gewekt in het land van mijn jeugd. Bossen, velden en meren waren dat magische boek dat ik elke dag opnieuw ontdekte.”

Kempisty’s fotografie ademt een typisch Poolse sfeer – zachte lichtval, wateroppervlakken, weidse luchten. “Polen is een visueel monument van natuur. Die herinnering draag ik altijd met me mee.”

Kunst als zachte diplomatie

Juist die culturele identiteit maakt kunst tot een krachtig diplomatiek middel. Waar politiek polariseert, kan kunst verbinden – en dat is precies waar het Culture Sparks Unity-programma op inzet. Dit programma, ondersteund door de Poolse overheid, maakt deel uit van een bredere poging om Polen als culturele en creatieve kracht te profileren binnen Europa. De Poolse creatieve sector, goed voor 3% van het BBP, groeit in zichtbaarheid en invloed. De export van Poolse kunst is in de afgelopen vijf jaar met meer dan 20% gegroeid (Europaregina, 2023).

Kempisty is positief over de strategie. “Een heel goed initiatief. Zowel makers als publiek profiteren ervan. Polen zal hierdoor op een mooie manier worden gezien binnen de Europese gemeenschap.” Zijn visie op kunst is uitgesproken inclusief en verbindend. “Elke creatieve uiting bouwt aan begrip en tolerantie,” zegt hij. “Daarom doen we dit werk. Kunst hoort dicht bij mensen te staan. Het moet hen verbinden op de plek waar ze leven, en nieuwe, positieve energie geven.”

Europese zichtbaarheid

De zichtbaarheid van Poolse kunst in Europa is de afgelopen jaren merkbaar toegenomen. Niet alleen door culturele programma’s zoals Culture Sparks Unity, maar ook door een nieuwe generatie kunstenaars die buiten Polen werkt of studeert. Kempisty zelf werkt vanuit Nederland. “Als Poolse kunstenaar actief zijn in Nederland is een grote verantwoordelijkheid,” zegt hij. “Het betekent voortdurende integratie met de lokale kunstscene, beeldende kunst, muziek, klassieke dans, folklore en dat met volle kracht uit putten.”

Zijn werk is momenteel te zien in de tentoonstelling Poolse Passie in het Flower Art Museum in Aalsmeer. Daar hangen ook textiele wandkleden, kledingstukken gemaakt van restmateriaal, en papieren objecten. Kempisty’s bijdrage is een ode aan het Nederlandse landschap, maar met Poolse ogen bekeken. “Een soort dankbetuiging voor de gastvrije ontvangst hier.”

Een cultureel tegenbeeld

Wat opvalt aan de huidige generatie Poolse kunstenaars, is hoe zij een alternatief narratief laten zien. Waar Polen internationaal vaak bekend staat om conservatief beleid en cultuurstrijd, laten deze makers juist beweging, openheid en experiment zien. Dit is ook een essentieel onderdeel van het Culture Sparks Unity-programma. Kempisty benadrukt hoe kunst helpt om deze boodschap over te brengen: “Poolse kunst is erg emotioneel,” zegt hij. “Ze reageert op wat er in de wereld gebeurt, en blijft niet onverschillig.”

Dat maakt Poolse kunst ideaal voor culturele diplomatie: kunst die laat zien wat Polen óók is. Die naast traditie ook vernieuwing laat zien. Die vertelt hoe Polen zichzelf opnieuw wil positioneren in Europa. En zoals Kempisty het zegt: “Polen is niet alleen politiek onderdeel van Europa, het leeft er ook, via haar kunst.”