In 2025 bestaat Amsterdam officieel 750 jaar. De stad kreeg in 1275 stadsrechten, waarmee zij zich kon ontwikkelen van een vissersnederzetting tot volwaardige stad. Deze mijlpaal wordt het hele jaar gevierd met honderden activiteiten en herdenkingen, maar is vooral aanleiding om stil te staan bij de lange geschiedenis van de hoofdstad.

‘Stadsrechten hielden in dat Amsterdam als dorpje een aantal privileges kreeg,’ zegt oud-geschiedenisleraar en Amsterdam-kenner Jan Boelen. ‘Daardoor kon het snel aan betekenis toenemen en uitgroeien tot een echte stad.’ Met die rechten kwam ook het recht op zelfbestuur en verdediging, wat leidde tot het ontstaan van stadsomwallingen en dijken. De eerste stedelijke ontwikkeling vond plaats aan de oostzijde van de Amstel, waar nu onder andere de Warmoesstraat en Zeedijk liggen. Later breidde de stad zich uit naar de westzijde, met onder meer de huidige Spuistraat. Omdat het gebied grotendeels uit drassig veen bestond, werd de stad gebouwd op houten palen. ‘Het was een groot, sompig, modderig geheel,’ aldus Boelen. ‘Om huizenbouw mogelijk te maken, moest je palen slaan tot diep in de zandgrond.’

Burgerlijke stad zonder hofcultuur

Vergeleken met andere Nederlandse steden is Amsterdam historisch gezien relatief jong. Boelen: ‘Veel ouder zijn steden als Maastricht, Nijmegen, of de Hanzesteden als Deventer en Kampen. Toch is Amsterdam uniek geworden door haar groei in de Gouden Eeuw, mede dankzij de komst van vluchtelingen en immigranten uit onder andere Antwerpen, Spanje en Portugal.’ Volgens Boelen heeft Amsterdam een heel eigen karakter: ‘Het is een stad zonder koninklijk hof, zonder bisschoppen of kathedralen. Geen grootse lanen of paleiscomplexen. Amsterdam is een burgerlijke stad, waar de sfeer van vrijheid en tolerantie al eeuwenlang voelbaar is.’

Het Amsterdammertje

Een opvallend voorbeeld van dat alledaagse, stedelijke karakter is het Amsterdammertje – het kleine roodbruine paaltje dat al decennialang op de stoep staat om ‘auto’s te weren’. In de jaren tachtig stonden er nog zo’n 100.000 in de stad. Inmiddels zijn dat er naar schatting nog 38.000. ‘Het is eigenlijk gewoon straatmeubilair,’ zegt Boelen, ‘maar doordat het die drie leuke Andreaskruisen bevat, is het ook echt een symbool van de stad.’ De kruisen verwijzen volgens hem naar het oude Amstelland, waar de wortels van de stad liggen.

Bekijk hieronder het kortje over het Amsterdammertje:

Bekijk hieronder de volledige reportage: