Factcheck: Er dreigt tegenvaller van honderden miljoenen euro’s voor schatkist

Sinds de verhoging van de accijnzen op tabaksproducten, is het aantal mensen dat is gestopt met roken of een stoppoging heeft gedaan, verhoogd. De accijnsverhogingen verminderen dus het aantal rokers, maar als het aan de BBB ligt, is de schatkist daar de dupe van. BBB-fractievoorzitter Caroline van der Plas tweette daarom: “Er dreigt tegenvaller van honderden miljoenen euro’s voor schatkist.”

Afgelopen week tweette Van der Plas het volgende bericht op X: “Er dreigt tegenvaller van honderden miljoenen euro’s voor schatkist. Verkoop tabak loopt laatste maanden fors terug, sinds paar maanden geleden accijns flink omhoog is gegaan. BBB wil zsm opheldering van kabinet. Wij hebben hier steeds voor gewaarschuwd nl.” BBB-kamerlid Henk Vermeer pleit voor het terugdraaien van de accijnsverhoging, terwijl dit kan leiden tot een stijging in de verkoop van tabak. Het is daarom relevant om te onderzoeken of er daadwerkelijk een tegenvaller van honderden miljoenen komt voor de schatkist en wat ‘honderden’ betekent.

Oorsprong van de claim

Van der Plas deed haar uitspraak op basis van een artikel van RTL Nieuws, door parlementair verslaggevers Roel Schreinemachers en Stephan Koole. Het artikel beschrijft hoe de tabaksverkoop sinds de accijnsverhogingen is gedaald en hoe dat leidt tot een lagere opbrengst van accijnzen en btw voor het kabinet. Tabaksbrancheorganisatie NSO Retail vertelt dat de opbrengsten zullen omslaan naar een inkomstenverlies van 100 miljoen euro en RTL stelt dat die tegenvaller kan oplopen tot 500 miljoen euro. Na schriftelijke wederhoor bleek dat de schrijvers zich baseerden op ‘Haagse bronnen’, die doelen op vierhonderd miljoen. Uit het rapport van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu blijkt dat de accijnsverhogingen daadwerkelijk zorgden voor een daling van het aantal rokers, maar ook dat de tabaksverkoop in het buitenland is toegenomen. De accijnsverhogingen brengen dus minder op, maar wat wordt er bedoeld met de ‘honderden miljoenen’ van Van der Plas?

Wat zeggen de experts?

Hoogleraar belastingen en openbare financiën aan de Universiteit Tilburg Arjan Lejour vindt het bedrag van Van der Plas erg breed: “Accijnzen brengen meestal zo’n een of twee miljard euro op en bij dit soort accijnsverhogingen berekent het Ministerie van Financiën en het CPB dat er minder wordt verkocht. Volgens Lejour is de term ‘tegenvaller’ dus lastig, omdat de verwachte ‘tegenvaller’ al in de berekeningen is opgenomen. “De ‘honderden miljoenen’, die Van der Plas noemt, liggen waarschijnlijk dichter bij honderd miljoen, dan bij negenhonderd miljoen euro”, aldus Lejour.

“Op het moment dat de accijnzen omhooggaan, gaan ook de inkomsten omhoog. Als er minder van dat product wordt verkocht, heeft dat zeker invloed op de schatkist”, aldus hoogleraar bestuur en economie aan de Vrije Universiteit Amsterdam Raymond Gradus. “Maar bij sigaretten spreken we over een ‘lage elasticiteit’, wat betekent dat prijsverandering niet veel effect heeft op de vraag”, zegt Gradus. Mensen zullen sneller tabak kopen in het buitenland en het kan leiden tot illegale handel. Bovendien, “Als je die accijnsverhogingen terugdraait, dan is dat geen garantie dat die opbrengsten weer omhooggaan, omdat die illegale handel wel blijft bestaan”, aldus Gradus.

Nahied Rezwani is directeur domein Business, Finance & Law en vestigingsmanager van Inholland Rotterdam. Ze is opgeleid econoom, gepromoveerd in sociale zekerheid en heeft zelf acht jaar bij het Ministerie van Financiën gewerkt. Rezwani bevestigt dat accijnzen worden gezien als de inkomsten van de schatkist: “Als dat minder binnenkomt, dan heeft de overheid een probleem. Als je de producten duurder maakt, gaan mensen die producten minder kopen en als er minder worden verkocht, dan heb je minder accijnsinkomsten. Nu mensen hun tabak in het buitenland kopen, zorgt dat voor omzetverlies en minder accijnsinkomsten bij de overheid”, aldus Rezwani.

Analyse en conclusie

Caroline van der Plas deed haar uitspraak op basis van een artikel van RTL, die zich baseerde op ‘Haagse bronnen’ en de NSO. De experts leggen uit hoe de marktwerking rond accijnsverhogingen in elkaar zit. Zij zeggen dat de schatkist inderdaad een tegenvaller krijgt, maar dat dit te voorspellen was en dat het eerder om honderd miljoen gaat, dan om negenhonderd miljoen. Daarnaast zorgen de verhogingen er dus voor dat minder mensen gaan roken, maar ook dat er meer illegale en buitenlandse handel komt voor tabak. Kortom, er komt een tegenvaller voor de schatkist van daadwerkelijk honderden miljoenen. Er volgt een ethisch dilemma of ‘een tegenvaller in de schatkist’ en buitenlandse handel zwaarder zal wegen dan de volksgezondheid.

Bronnen:

OnAir

Factcheck: Er dreigt tegenvaller van honderden miljoenen euro’s voor schatkist

Over de auteur

Fien Claassen

Factcheck: Er dreigt tegenvaller van honderden miljoenen euro’s voor schatkist

Over de auteur

Fien Claassen

gerelateerde berichten

Wat is de toekomst van de Nederlandse molen?

Amsterdam Centraal 135 jaar

Heropening Libanese scholen geen belofte voor verbetering mentale welzijn kinderen

Nederlandse vrouwen werken ‘gratis’ vanaf vandaag

Tags