19 september deed Forum voor Democratie (FvD) de volgende bewering op X: “Als het kabinet een asielcrisis wil uitroepen, dan kan dat gewoon.” Maar is dat echt zo? De FvD beargumenteert de uitspraak in dezelfde tweet dat het uitroepen van een asielcrisis een “politieke afweging is” en dat daarom het uitroepen van een asielcrisis gewoon zou moeten kunnen. Maar de implicaties van het uitroepen van een zogenaamde “asielcrisis” zijn groter dan de wijze waarop dit summier aangekaart wordt in de Tweede Kamer.
Tijdens de presentatie van het regeerprogramma van Kabinet Schoof werd er aangetoond dat het kabinet van plan was een asielcrisiswet voor te stellen. Voordat ze dat gaan doen, gaat de premier een algemene maatregel van bestuur nemen om acties te kunnen nemen als het gaat om het proces van asielaanvraag in Nederland. Bij een AMvB is er geen instemming door het parlement vereist. De aanleiding hiervoor is de politieke afweging die is gemaakt door de partijen in het kabinet (NSC, VVD, PVV en BBB) om een ‘asielcrisis’ in Nederland uit te roepen. Er staat in het regeerprogramma van dit kabinet dat Nederland, samen met een aantal andere lidstaten van de EU, deel moet uitmaken van de landen met de strengste toelatingseisen van de EU. Er is zelfs door het kabinet een verzoek tot een opt-out (terugtrekking) ingediend aan de EU voor de asielregels van de EU.
Volgens de hoogleraren van de Universiteit Utrecht op het gebied van wetgeving dr. Hanneke van Eijken, dr. Vincent Seminck en dr. Viola Bex-Reimert doet het uitroepen van een asielcrisis “geen recht aan de huidige situatie en leidt tot meer wantrouwen op langere termijn tussen burger en overheid.” Zij constateren dat op basis van de instroomcijfers van de afgelopen jaren. Ondanks dat Nederland toch wel kampt met een asielaanvraag en -verleningsketen die niet helemaal functioneert, en er sprake is van gebrek aan doorstroom in de opvang, kan men toch niet zeggen dat er sprake is van buitengewone omstandigheden die een asielnoodwetgeving noodzakelijk maakt.
Het aantal asielzoekers dat naar Nederland kwam in juli 2024 was aanzienlijk minder dan in juli 2023. Het gaat om 2585 asielverzoeken in 2024 vergeleken met de 3565 in juli 2023. Dit is hetzelfde tijdvak waarop het kabinet zich baseert om een asielcrisis uit te roepen. Verder benadrukken de hoogleraren dat door het uitroepen van een asielcrisis een “juridische toestand gecreëerd wordt die niet zozeer declaratoir als wel constitutief is voor de feitelijke toestand”. Wat dit betekent, is dat de noodtoestand die eigenlijk bedoeld is ‘indien buitengewone omstandigheden die noodzakelijk maken’ (Art. 110 en 111 uit de Vreemdelingenwet) toch door het Hoofdlijnenakkoord van het huidige kabinet geactiveerd zou moeten worden, terwijl de feitelijke omstandigheden die het kabinet benoemt, zoals de huidige asielinstroom en volle opvangcentra, niet voldoende zijn om het staatsnoodrecht in te zetten.
Er ontbreekt dus een overtuigende motivering dat buitengewone omstandigheden activering van artikel 111 van de Vreemdelingenwet noodzakelijk maakt. En vanuit democratisch-rechtsstatelijk perspectief is het “zeer onwenselijk om van staatsnoodrecht gebruik te maken als daar geen aanleiding voor is”, aldus het artikel van dr. Lisanne Groen en Lieneke Slingenberg van de Vrije Universiteit van Amsterdam.
De voorgestelde wetactivering is niet alleen in strijd met Nederlandse wetgeving maar ook met Europese wetgeving. “De plannen van de minister zijn ook in strijd met de Dublinverordening, die bepaalt welke lidstaat verantwoordelijk is voor de inhoudelijke beoordeling van een in Europa ingediend asielverzoek.” Aldus het artikel van dr. Lynn Hillary van de Universiteit van Amsterdam. De relatief nieuwe Crisisverordening van de EU, waarin de begrippen ‘crisis’ en ‘overmacht’ duidelijk gedefinieerd worden, treedt pas op 1 juni 2026 in werking. En in de tussentijd mogen de lidstaten van de EU niets doen, waardoor de uitvoering van deze verordening bemoeilijkt zal worden.
Conclusie
Forum van Democratie beweert dat het uitroepen van een asielcrisis een politieke afweging is, en dat op basis daarvan een noodwet in motie gebracht zou moeten worden. De huidige Nederlandse en Europese wetgeving rechtvaardigen echter niet dat op basis van de huidige stand van zaken en op de termijn die kabinet Schoof voor zich ziet.
Bronnen
- https://www.uu.nl/en/news/het-lichtzinnig-beroep-op-een-asielcrisis-een-gevaar-voor-de-rechtsstaat – Hanneke van Eijken, dr. Vincent Seminck en dr. Viola Bex-Reimert.
- Europeesrechtelijke haken en ogen aan het uitroepen van de asielcrisis – Nederland Rechtsstaat – Lynn Hillary van de Universiteit van Amsterdam.
- Staatsnoodrecht beschermt tegen bestuurlijk misbruik van (asiel)recht. Mits de Kamer en de rechter hun werk doen – Nederland Rechtsstaat – Samatha Daniels.
- https://verblijfblog.nl/activeren-van-staatsnoodrecht-in-het-vreemdelingenrecht/ – van dr. Lisanne Groen en Lieneke Slingenberg van de Vrije Universiteit van Amsterdam.
- https://www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-asiel-migratie-en-integratie/hoeveel-asielzoekers-komen-naar-nederland – Centraal Bureau voor Statistieken.
-Mailverkeer met dr. Lynn Hillary op 24-09-2024 en 25-09-2024
