Het is vandaag 3 oktober; Leidens Ontzet. Dé feestdag waarop we vieren dat Leiden werd bevrijd van de Spanjaarden door de Watergeuzen tijdens de tachtigjarige oorlog. Deze bevrijding wordt elk jaar al groots gevierd in de Zuid-Hollandse stad en dit jaar wordt er uitgepakt voor het jubileumjaar van 450 jaar Leidens Ontzet.
Tijdens de tachtigjarige oorlog viel Nederland onder de leiding van de Spaanse koning Filips II. Tijdens de opstand zetten Nederlandse steden zich af tegen deze koning, waarna hard werd opgetreden. Ook Leiden zette zich af tegen Filips en koos de kant van Willem van Oranje en zijn leger (de watergeuzen) om Nederland onafhankelijk te maken. Na een aantal mislukte pogingen om Alkmaar en Haarlem te bezetten, besloot het leger van Filips om in 1574 het Zuid-Hollandse Leiden hermetisch af te sluiten en de bewoners uit te hongeren. De Leidse bevolking leed onder de bezetting en zocht contact met Willem van Oranje via postduiven om de stad te bevrijden. De watergeuzen bedachten een plan om de dijken door te steken, zodat het land rondom Leiden onder water liep. De Spanjaarden vluchtten uit de stad en de watergeuzen kwamen met hun vloot de stad binnenvaren. Op 3 oktober 1574 werd Leiden bevrijd van de Spanjaarden. Volgens de legendes, lieten de Spanjaarden in hun haast hun net gemaakte hutspot achter en de watergeuzen namen haring en wittebrood mee voor de hongerige Leidenaren.
Leiden als kantelpunt
“Het was erop of eronder voor Nederland”, vertelt Judith Pollmann, hoogleraar in vroegmoderne Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Leiden. “Amsterdam en Haarlem waren al in handen van de Spanjaarden en als Leiden was gevallen, dan had heel Zuid-Holland zich overgegeven en dan was het klaar geweest. Er hing veel van af voor de rest van Nederland. Dat Leiden ontzet werd, maakte het mogelijk om te winnen van Spanje en dat resulteerde uiteindelijk in het ontstaan van Nederland”, aldus Pollmann.
Kampioen herdenken
“Leiden is kampioen herdenken”, vertelt Pollmann. Het verhaal van de tachtigjarige oorlog wordt op allerlei plekken herdacht, maar Leiden pakt wel erg groots uit. “Wij denken dat dat een deel komt, omdat de bekende universiteit in Leiden werd geschonken als een beloning voor de opofferingen van de bevolking. De mensen die op die plek zijn opgeleid, hebben het verhaal van Leidens Ontzet meegenomen en het verhaal staat in de geschiedenisboeken. De Leidenaren hebben meteen bedacht om die bevrijding te vieren en om te herdenken, want er zijn in die bezetting zo’n 6.000 mensen gestorven. Dat gebeurt vandaag de dag erg groots”, zegt Pollmann. “De Leidenaren hebben een feest om die bevrijding heen gebouwd, waar ieder gezin bij wordt betrokken. Het feit dat dat feest al 450 jaar bestaat, zorgt voor verbinding in de stad. Omdat iedereen dat feest viert, houdt het de stad bij elkaar”, aldus Pollmann.
Vaste elementen
450 jaar later zijn de tradities nog in stand. Op 3 oktober deelt ‘De 3 October Vereeniging’ haring en wittebrood uit en wordt er gezamenlijk hutspot gegeten. Daarnaast wordt er sinds de bevrijding in 1574 ook nog elk jaar een dankdienst gehouden in de Pieterskerk voor de overwinning. De vaste elementen zijn onder andere het hutspot eten met de 3 October Vereeniging, de optocht, ook wel ‘de taptoe’, om zeven uur s ochtends liedjes zingen bij de Reveille, het uitdelen van haring en wittebrood, de koraalzang en de 3-daagse kermis.
Jubileumjaar
Voor de jubileumviering zijn extra elementen toegevoegd aan het feest. Dit jaar is koning Willem-Alexander aanwezig bij de feesten, waar hij een 3 oktober-sjaal krijgt en een rondvaart maakt door de stad. Daarnaast wordt er een speciale theatervoorstelling vertoond, er zijn fietsroutes uitgezet door de omgeving en er is voor de jubileumviering een nieuwe tentoonstelling geopend in museum De Lakenhal over de Leidse optochten. Als klap op de rood-witte vuurpijl geeft de Leidse Armin van Buuren een speciaal optreden in de stad.
Meer weten over hoe Leidens Ontzet gevierd wordt en wat er wordt toegevoegd aan de jubileumviering? Bekijk deze reportage.
