In de afgelopen tien jaar heeft Zweden een opmerkelijke transformatie doorgemaakt in zijn migratiebeleid. Na de piek in 2015, toen het land ongeveer 163.000 asielaanvragen ontving, voornamelijk van Syrische vluchtelingen, heeft de Zweedse regering haar aanpak aanzienlijk gewijzigd. Deze verschuiving heeft geleid tot een historisch laag aantal asielaanvragen in 2024, het laagste in bijna drie decennia.

Een van de meest controversiële maatregelen in dit nieuwe beleid is de zogenaamde ‘klikwet’, geïntroduceerd in 2022 door een rechtse regeringscoalitie met steun van de extreemrechtse Zweden Democraten. Deze wet verplicht publieke dienstverleners, zoals docenten en zorgverleners, om ongedocumenteerde migranten te melden bij de autoriteiten. Critici betogen dat deze wet onmenselijk is en kan leiden tot verdere marginalisatie van kwetsbare groepen. Zo zouden ongedocumenteerden kunnen afzien van het zoeken naar medische zorg of het inschrijven van hun kinderen op school uit angst voor deportatie.

Deze ontwikkelingen in Zweden hebben ook invloed op het Nederlandse migratiedebat. Minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie heeft vergelijkbare maatregelen voorgesteld om de instroom van asielzoekers te beperken. Zo wil zij een tweestatusstelsel invoeren en de mogelijkheden voor gezinshereniging beperken. Daarnaast overweegt zij een wet die publieke dienstverleners verplicht om ongedocumenteerde migranten te melden, vergelijkbaar met de Zweedse ‘klikwet’.

De implementatie van de ‘klikwet’ heeft geleid tot aanzienlijke onrust binnen verschillende beroepsgroepen. De grootste onderwijsvakbonden en de bond voor bibliothecarissen hebben aangegeven dat zij van plan zijn te protesteren om deze wet tegen te gaan. Velen binnen deze sectoren geven aan liever hun baan te verliezen dan mee te werken aan het melden.

Deze ontwikkelingen leggen de verschuiving in het Zweedse migratiebeleid van een open en gastvrije benadering naar een meer restrictief en controlerend systeem pijnlijk bloot. Terwijl de regering stelt dat deze maatregelen noodzakelijk zijn voor integratie en nationale veiligheid, waarschuwen critici voor de humanitaire en sociale gevolgen van deze strenge beleidsmaatregelen.

Anders Hellström, een docent migratiebeleid op de universiteit Malmö, merkt op: “Het is zorgwekkend om te zien hoe een land dat ooit bekend stond om zijn openheid, nu maatregelen implementeert die fundamentele rechten kunnen ondermijnen.” Hij voegt daaraan toe: “De ‘klikwet’ creëert een klimaat van wantrouwen en angst, wat contraproductief is voor zowel de samenleving als de integratie van migranten.”

De komende jaren zullen cruciaal zijn in het bepalen van de richting van het Zweedse migratiebeleid en de impact ervan op zowel de samenleving als de migranten die hopen op een nieuw begin in het Scandinavische land.