“Wanneer vrouwen toegang hebben tot onderwijs, neemt het aantal kinderen dat ze krijgen af,” verklaarde pedagoog en psycholoog Roelien den Ouden bij Ongehoord Nieuws. Maar klopt deze uitspraak wel? De claim blijkt ongefundeerd, omdat er geen sprake is van relevante data en onderzoeken over dit onderwerp.

De context van de bewering

Om de claim te kunnen controleren, moeten we eerst naar de context kijken. Wat wordt er namelijk precies bedoeld met “toegang hebben tot onderwijs,” in de uitspraak van Den Ouden?  In de uitzending van Ongehoord Nieuws was Den Ouden te gast om mee te praten over onderwerpen, zoals seksuele voorlichting op scholen en de daling van geboortecijfers. In de context van vrouwen in het onderwijs, verwijst in dit geval de “toegang hebben tot onderwijs” naar het krijgen van onderwijs in het algemeen. “Ook al krijgen vrouwen maar 1 jaar les,” dit verduidelijkte Den Ouden zelf in de uitzending.

Cijfers en bronnen

Den Ouden verwijst in de uitzending niet naar bronnen om haar uitspraak te verifiëren. Er zijn echter wel andere onderzoeken over de relatie tussen onderwijs en geboortes.

Het CBS heeft in haar rapport van 2023 gegevens geüpload over de vruchtbaarheid in Nederland. Hierin staat dat de vruchtbaarheid sinds 2010 sterk is gedaald. In 2024 bedraagt het gemiddelde aantal kinderen per vrouw 1,42, een daling ten opzicht van 1,8 in 2010.

Het onderzoek ‘From prosperity to parenthood,’van Demograaf Daniël van Wijk, benadrukt dat een economische positie, zoals hoge inkomens, de kans op het krijgen van een eerste kind versnelt. Dit wordt verder ondersteund door de bevindingen dat mensen met hogere inkomens vaker trouwen, wat op zijn beurt ook de kans vergroot om een kind te krijgen.

Daarbij geeft het onderzoek van de Radboud Universiteit ook inzichten in de vruchtbaarheid. Vrouwen met een hoger opleidingsniveau stellen de gezinsvorming uit, maar hebben uiteindelijk, op lange termijn, vergelijkbaar aantal kinderen als vrouwen met een lager opleidingsniveau.

Beperkingen

Er zit alleen een grote ‘maar’ in de cijfers en onderzoeken die niet over het hoofd kan worden gezien. De onderzoeken geven namelijk vooral inzichten over dat de economische positie een rol speelt in het aantal kinderen per vrouw. De invloed van onderwijs krijgen op de afname van het aantal kinderen, wordt echter niet direct behandelt.

Van wijk, werkend bij demografisch onderzoeksinstituut NIDI, vertelt aan de redactie van OnAir over deze uitspraak: “Op korte termijn kan het kloppen, omdat stel er zijn meer vrouwen die nu een opleiding of les volgen. Dan zal het geboortecijfers op korte termijn dalen. Maar op lange termijn krijgen die vrouwen evenveel kinderen als wanneer ze niet een opleiding of les hebben gevolgd.”

Volgens het CBS-rapport (2012) speelt die timing in termijnen ook een rol. Hoger opgeleide vrouwen krijgen hun kinderen later in hun leven, terwijl lager opgeleide vrouwen eerder starten met het krijgen van kinderen. Tevens gaat dit weer over het opleidingsniveau en niet over onderwijs krijgen.

Van wijk benadrukt echter nog aan de redactie van OnAir, “Op het moment dat er ook mannen in opleiding zijn, is het logisch dat de kans dat vrouwen een kind krijgen dus veel kleiner. Maar of het ook echt klopt dat het aantal kinderen afneemt, dat is nog maar de vraag.”

Conclusie

De claim van Roelien den Ouden dat “Wanneer vrouwen toegang hebben tot onderwijs, neemt het aantal kinderen dat ze krijgen af” is dus ongefundeerd. De meest relevante cijfers en informatie over de relatie tussen onderwijs en geboortecijfers tonen aan dat opleidingsniveau een grote rol speelt. Er word geen directe conclusie getrokken dat ook daadwerkelijk les krijgen een oorzaak is voor de afname van kinderen per vrouw. Daarom kan deze bewering niet als feitelijk juist worden beschouwd.