Volgens Sander Smit van de BurgerBoerBeweging heeft de Europese Green Deal (EGD) ernstige tekortkomingen en zorgt het voor meer schadelijke emissies buiten de Europese Unie, dan er binnen de EU bespaard wordt. Dit stelt hij in een ‘X’-bericht van 23 september 2024, waarbij hij verwijst naar een onderzoek van Rijksuniversiteit Groningen. Hoewel zijn bevindingen niet geheel onjuist zijn, tonen experts aan dat de situatie toch wat genuanceerder is dan Smit doet vermoeden.

Reacties van de agrarische sector
In 2019 werd de EGD gelanceerd, met als doel om binnen de EU de CO₂-uitstoot te verminderen en duurzaamheid te bevorderen. De EU streeft namelijk naar koolstofneutraliteit in 2050. Hoewel dit gunstig klinkt voor het klimaat, is er veel ophef, met name vanuit de landbouw. Vijf jaar geleden protesteerden boeren op het Malieveld, uit angst voor de gevolgen van de duurzaamheidsrichtlijnen:  “Als alle plannen worden uitgevoerd, leidt dat tot aanzienlijk productie- en inkomensverlies door braakliggende grond, minder gewasbeschermingsmiddelen strengere biodiversiteitseisen,” zegt Bart Kemp, voormalig voorzitter van Agractie. De wet- en regelgeving omtrent de landbouw lijkt wat coulanter te worden, echter, veel boeren zijn pas tevreden als de EGD verdwijnt.

Kritische blik
Zoals blijkt uit cijfers van het CBS, is de uitstoot van broeikasgassen sinds de invoering van de EGD met zo’n 10% afgenomen (bron). Voor Europa lijkt de deal dus zijn vruchten af te werpen, maar er zijn zorgen voor de gevolgen buiten Europa.

Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen deden hier eerder dit jaar onderzoek naar. Resultaten wijzen uit dat de EU voortgang boekt op het gebeid van CO₂-reductie, maar dat dit mogelijk negatieve effecten buiten Europa zou kunnen veroorzaken. Landen buiten de EU kunnen namelijk meer vraag krijgen naar landbouwgrond en grondstoffen, aangezien deze niet altijd meer binnen de EU worden geoogst. Smit heeft op basis hiervan zijn conclusie getrokken.

Gert-Jan Nabuurs, professor European Forest Resources, reageert op Smit’s bewering. Hij stelt dat het plan van de EGD nog in ontwikkeling is en dat de doelen en methoden nog niet duidelijk zijn. Bovendien was volgens hem alvorens bekend dat mogelijke verplaatsing van emissies naar andere regio’s plaats zouden kunnen vinden. “Er is daarom gezorgd voor voedselzekerheid en daarnaast zijn er beperktere doelen opgesteld,” aldus Nabuurs.

Nuance
Hoewel Smit zijn bewering baseert op het onderzoek, lijkt zijn statement een vereenvoudigde en gegeneraliseerde versie van de onderzoeksresultaten te zijn. Klaus Hubacek, professor scheikunde aan de RUG, legt uit: “Ons onderzoek is gebaseerd op een model en dus zou Smit’s uitspraak in bepaalde scenario’s waar kunnen zijn, maar in de studie zelf wordt dit genuanceerder toegelicht.” Hubacek benadrukt hiermee dat de conclusie van het onderzoek afhangt van het scenario en van andere factoren. De bewering van Smit kan dus onder bepaalde omstandigheden juist zijn, maar het onderzoek heeft niet een universele conclusie, zoals Smit doet vermoeden.

Laixiang Sun, een andere onderzoeker van het project, stelt: “Smit heeft de essentie van ons onderzoek niet helemaal weergegeven. Zonder aanvullende maatregelen kan de Green Deal inderdaad leiden tot meer emissies buiten de EU, maar aan ons onderzoek hebben we ook toegevoegd hoe deze effecten kunnen worden beperkt. Door bijvoorbeeld de zuivel- en vleesconsumptie te minderen.”

Boeren belang
Als lid van de BBB heeft Smit belang bij de boeren. Zijn bewering heeft veel aandacht gekregen op ‘X’. Marjan Minnesma, oprichter en directeur van Stichting Urgenda, wijst op de gevaren van het selectief interpreteren van onderzoeksresultaten: “Sander haalt waarschijnlijk elementen uit de conclusie die voor hem en de boeren goed uitkomen en dan maakt hij er een half verhaal van. Daardoor denken mensen ‘die Green Deal is helemaal niks en het is schadelijk voor het klimaat’. Veel mensen lezen dan ook niet verder.”

Conclusie
Uit de analyse blijkt dat de Europese Green Deal niet automatisch leidt tot meer schadelijke emissies buiten de EU. Sander Smit’s uitspraak dat: “De EGD kent een ernstige tekortkoming. Het groene beleid van de EU veroorzaakt meer kwalijke emissies in landen buiten de EU dan we zelf besparen,” is dus een te simplistische interpretatie van het onderzoek. Hoewel de EGD onder bepaalde omstandigheden wel degelijk kan leiden tot een verplaatsing van emissies naar andere regio’s, benadrukken experts dat de resultaten van het onderzoek niet als universeel kunnen worden opgevat, maar genuanceerder zijn en context vereisen.

Bronnen

• Onderzoekers EGD
  • Klaus Hubacek – Professor in Science, Technology and Society, University of Groningen (e-mail, 24/9/2024 & 25/9/2024)
  • Laixiang Sun – Professor at department of Geographical Sciences, University of Maryland (e-mail, 24/9/2024)
• Experts
  • Gert-jan Nabuurs – Professor European Forest Resources (e-mail, 25/9/2024)
  • Marjan Minnesma – Oprichter en directeur van Stichting Urgenda (telefonisch, 25/9/2024)
  • Bart Kemp – Voormalig voorzitter van landbouwgroep Agractie (e-mail, 25/9/2024)
•  Documentaire bronnen  (23/9/2024  & 24/9/2024)
  • CBS – Dashboard Green Deal
  • X Sander Smit
  • NOS – artikel: “We moeten boeren helpen om duurzamer te worden”
  • European Union – De Europese Green Deal
  • Nature Sustainability – Global spillover effects of the European Green Deal and plausible mitigation options
  • NOS – artikel: Timmermans wil haast maken in strijd tegen klimaatverandering