In 2024 viert de Nederlandse lokale publieke omroep haar 50-jarig jubileum. Wat ooit begon als een klein experiment in de jaren ’70, is uitgegroeid tot een onmisbare speler in het Nederlandse medialandschap, met een unieke rol in het versterken van lokale journalistiek en gemeenschapsbanden.

In de vroege jaren ’70 startte het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk (CRM) een experiment met zes lokale omroepen, zoals de Stichting Lokale Omroep Melick-Herkenbosch en de Lokale Omroep Bijlmermeer (LOB). Deze pioniers kregen de taak om via kabelnetwerken lokale televisie uit te zenden, waarmee ze gemeenschappen voorzagen van lokaal nieuws en informatie.

Het begin van een experiment

Hoewel deze initiatieven aanvankelijk tegen technische en organisatorische uitdagingen aanliepen, werd al snel duidelijk dat lokale omroepen een belangrijke verbindende rol konden spelen binnen hun gemeenschappen. Marc Visch, directeur van de Nederlandse Lokale Publieke Omroepen (NLPO), vertelt over de beginjaren: “In de jaren ’70 werd het idee geboren om gemeenteraden rechtstreeks de huiskamer binnen te brengen via lokale zenders. Ondanks tegenstand van de landelijke overheid, vonden lokale bestuurders een gat in de wet om dit te realiseren via kabelnetwerken.”

De groei van de lokale omroep

In de jaren ’80 beleefde de lokale omroep een wedergeboorte met de introductie van lokale radio. Dit was een reactie op de overheid, die de piratenzenders in de ether wilde reguleren. Dit leidde tot de oprichting van tal van lokale radiostations. Deze initiatieven evolueerden door de jaren heen en ontwikkelden een vechtmentaliteit om hun bestaansrecht te bewijzen, wat Visch omschrijft als de kern van hun kracht. Tegenwoordig staan lokale omroepen, vooral door de opkomst van digitale platforms, voor nieuwe uitdagingen en kansen.

SALTO: een voorbeeld van innovatie

SALTO, de publieke omroep van Amsterdam, bouwt voort op de pioniersgeest van de LOB. Joris van der Zande, netwerkmanager bij SALTO, benadrukt dat hun omroep een andere structuur heeft dan traditionele omroepen. In plaats van één centraal punt, biedt SALTO diverse mediaplatforms waar makers hun eigen programma’s kunnen produceren. Dit model, geïnspireerd door de vroege lokale omroepen, blijft trouw aan het principe van lokale betrokkenheid, maar past zich aan aan een steeds diverser digitaal publiek.

Versterking van lokale journalistiek

Lokale omroepen spelen vandaag de dag een cruciale rol in het versterken van de lokale journalistiek. Terwijl grote nieuwsorganisaties zich vaak op nationale of internationale kwesties richten, zijn lokale omroepen degenen die lokaal nieuws, zoals gemeenteraadsvergaderingen en buurtinitiatieven, onder de aandacht brengen. Visch wijst erop dat door de verzwakking van regionale kranten de taak van lokale omroepen belangrijker is geworden. Ze dragen bij aan een gezonde democratie door burgers te informeren en hen een platform te bieden.

De toekomst van lokale omroepen, zoals Visch en Van der Zande aangeven, ligt in verdere professionalisering. Tegen 2027 moeten de omroepen klaar zijn om op te gaan in tachtig streekomroepen, met een focus op zowel vrijwilligers als betaalde professionals. Dit is essentieel om te blijven functioneren als schakel tussen de lokale overheid en burgers, en om in te spelen op de veranderende mediaconsumptie.

Lokale omroepen zijn in vijftig jaar uitgegroeid van experimentele zenders tot hoekstenen van lokale gemeenschappen en journalistiek. Hun vermogen om te verbinden, te informeren en zich aan te passen aan nieuwe mediaomstandigheden maakt ze onmisbaar in het hedendaagse medialandschap.

Bekijk hieronder de reportage van Thijmen Verkuijl over de lokale omroep.